Bakteryjne zapalenie gardła u dziecka - jak rozpoznać i skutecznie leczyć?

Zapalenie gardła o etiologii bakteryjnej jest przyczyną infekcji gardła u 15-30% dzieci, które ukończyły 5 lat. Przebieg tego rodzaju zakażenia może być szczególnie dotkliwy, a leczenie zwykle wymaga antybiotykoterapii. Dowiedz się odróżnić wirusowe od bakteryjnego zapalenia gardła u dziecka oraz jak skutecznie wspierać leczenie.

Spis treści:

• Ostre zapalenie gardła u dzieci – przyczyny
• Etiologia ostrego zapalenia gardła zależy od wieku dziecka, sezonu infekcyjnego i czynników środowiskowych.
• Objawy zapalenia gardła o podłożu bakteryjnym u dzieci
• Jak odróżnić wirusowe zapalenie gardła od bakteryjnego?
• Infekcja bakteryjna gardła – diagnostyka
• Bakteryjne zapalenie gardła u dzieci – leczenie

Ostre zapalenie gardła u dzieci – przyczyny

Etiologia ostrego zapalenia gardła zależy od wieku dziecka, sezonu infekcyjnego i czynników środowiskowych.

W zdecydowanej większości przypadków – aż w 70–85% – winne są wirusy, głównie rynowirusy, koronawirusy, adenowirusy, wirusy paragrypy i grypy, a także RSV czy wirus Epsteina-Barr. Infekcja wirusowa rozwija się drogą kropelkową lub przez kontakt z zanieczyszczonymi przedmiotami i ma zazwyczaj charakter samoograniczający. Ile zatem trwa zapalenie gardła o podłożu wirusowym? Otóż objawy ustępują w ciągu tygodnia.

Zdarza się jednak, że do infekcji wirusowej dołącza zakażenie bakteryjne, co znacznie pogarsza przebieg choroby. Bakteryjne zapalenie gardła występuje znacznie rzadziej, bo u około 15-30% dzieci, i najczęściej dotyczy wieku szkolnego (5-15 lat). Głównym sprawcą jest paciorkowiec β-hemolizujący grupy A (Streptococcus pyogenes). Tego typu infekcja określana jest jako paciorkowcowe zapalenie gardła i wymaga antybiotykoterapii.

W obu przypadkach – wirusowym i bakteryjnym – zapalenie może obejmować jednocześnie błonę śluzową gardła i migdałki, czyli przybierać postać ostrego zapalenia gardła i migdałków. [1]

Co jeszcze może powodować silny ból gardła u dziecka?

Silny ból gardła u dziecka nie zawsze oznacza infekcję wirusową czy bakteryjną. Jedną z możliwych przyczyn zapalenia jamy ustnej i gardła jest grzybicze zapalenie gardła u dzieci, najczęściej wywoływane przez drożdżaka Candida albicans. Występuje ono przede wszystkim u niemowląt i osób z obniżoną odpornością, np. w przebiegu antybiotykoterapii, przy chorobach przewlekłych lub stosowaniu inhalacji steroidowych. Inną przyczyną przewlekłego bólu może być przewlekłe zapalenie gardła, które rozwija się na skutek drażniących czynników środowiskowych, takich jak zanieczyszczenie powietrza lub nawracających infekcji migdałków podniebnych. [2]

Objawy zapalenia gardła o podłożu bakteryjnym u dzieci

W przypadku zapalenia gardła wywołanego przez bakterie – najczęściej paciorkowce z grupy A (Streptococcus pyogenes) – objawy są zwykle bardziej nasilone niż w infekcji wirusowej i pojawiają się nagle. Dziecko może czuć się dobrze jeszcze rano, a po kilku godzinach mieć wysoką gorączkę i silny ból gardła. Do najczęstszych objawów należą: [1]

• zaczerwienienie gardła i obrzęk błony śluzowej;
• silny, ostry ból gardła, utrudniający przełykanie;
• wysoka gorączka (często powyżej 38,5°C);
• naloty włóknikowe (białoszare) na migdałkach podniebiennych;
• powiększenie i bolesność szyjnych węzłów chłonnych;
• nieprzyjemny zapach z ust.

W niektórych przypadkach mogą pojawić się również bóle brzucha, nudności, wymioty, a nawet wysypka – typowa dla płonicy. [2]

Jak odróżnić wirusowe zapalenie gardła od bakteryjnego?

Gdy dziecko skarży się na ból gardła, możesz zadawać sobie pytanie, z jakim rodzajem infekcji musicie się zmierzyć: wirusową czy bakteryjną? I słusznie, ponieważ od rozpoznania przyczyny zależy skuteczne leczenie.

Wirusowe zapalenie gardła często towarzyszy przeziębieniu – pojawia się katar, kaszel, chrypka, a gorączka (jeśli występuje) jest umiarkowana. Dziecko może skarżyć się na drapanie w gardle i ogólne osłabienie. Objawy zwykle mijają samoistnie w ciągu kilku dni. Infekcja o podłożu bakteryjnym, zwłaszcza wywołana przez paciorkowce, ma gwałtowny początek – występuje wysoka gorączka, silny ból gardła, trudności w połykaniu, powiększenie i bolesność węzłów chłonnych, a na migdałkach mogą pojawić się ropne naloty. Brak kataru i kaszlu dodatkowo przemawia za infekcją bakteryjną. Konsultując się z lekarzem, uzyskasz dokładną diagnozę. [1]

Infekcja bakteryjna gardła – diagnostyka

W przypadku zapalenia gardła o etiologii bakteryjnej – najczęściej wywoływanego przez paciorkowce β-hemolizujące grupy A (PBHA) – konieczne jest dokładne różnicowanie, ponieważ infekcja gardła może mieć także podłoże wirusowe, a obraz kliniczny często bywa bardzo podobny. Typowe objawy, takie jak gorączka, silny ból gardła, powiększone węzły chłonne, mogą występować zarówno w zakażeniu wirusowym, jak i bakteryjnym. Dlatego rozpoznanie powinno być poparte odpowiednią diagnostyką. W gabinecie lekarza podstawowej opieki zdrowotnej szczególnie pomocne są:

• szybkie testy antygenowe w kierunku PBHA – dostępne bezpłatnie dla pacjentów w każdej grupie wiekowej;
• badanie CRP (białka C-reaktywnego) z krwi włośniczkowej – dostępne w POZ dla dzieci do 6. roku życia, z wynikiem w ciągu 2 minut;
• wymazy z gardła w celu wykonania testu antygenowego lub posiewu bakteriologicznego.

Dostępne są również testy COMBO, które umożliwiają równoczesne wykrycie wirusa grypy A/B, RSV oraz SARS-CoV-2 – co ma znaczenie, gdy objawy stanu zapalnego gardła pojawiają się w sezonie infekcji dróg oddechowych. [3]

Bakteryjne zapalenie gardła u dzieci – leczenie

Jeśli u dziecka rozpoznano bakteryjne zapalenie gardła, konieczne jest wdrożenie antybiotykoterapii. Leczenie ma na celu nie tylko skrócenie czasu trwania objawów, ale też zapobieganie powikłaniom, takim jak gorączka reumatyczna czy ropnie okołomigdałkowe. Antybiotyki stosowane u dzieci, to najczęściej penicyliny fenoksymetylowe stosowane doustnie przez 10 dni i alternatywnie amoksycylina w formie zawiesiny dla dzieci. W przypadku uczulenia na penicyliny lekarz może przepisać makrolidy (np. azytromycyna), choć niektóre szczepy paciorkowców mogą być oporne. [1]

Leczenie objawowe

Leczenie objawowe, stosowane równocześnie z antybiotykiem, pomaga złagodzić dolegliwości i poprawić komfort dziecka. Na gorączkę i ból gardła zalecane jest stosowanie leków przeciwgorączkowych i/lub przeciwzapalnych, np. paracetamol lub ibuprofen. Dzieciom powyżej 4-6. roku życia można dodatkowo podawać tabletki do ssania o właściwościach przeciwbólowych i odkażających oraz stosować aerozole i płyny do płukania gardła. Bardzo ważne jest także odpowiednie nawodnienie organizmu – szczególnie przy wysokiej temperaturze i trudnościach z przełykaniem. [1]

Najczęściej zadawane pytania dotyczące zapalenia gardła u dziecka:

Czy angina bakteryjna jest zaraźliwa?

Anginą o podłożu bakteryjnym można zarazić się drogą kropelkową lub poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą. Jednak po rozpoczęciu skutecznej antybiotykoterapii, dziecko przestaje zarażać już po upływie 24 godzinach. Aby uniknąć nawrotu choroby i powikłań, leczenie musi zostać przeprowadzone do końca zgodnie z zaleceniami lekarza – najczęściej trwa ono 10 dni.

Jakie są domowe sposoby na ból gardła?

Choć w przypadku zapalenia gardła o etiologii bakteryjnej konieczne jest leczenie antybiotykiem, domowe sposoby mogą pomóc złagodzić objawy. Dziecku warto zapewnić odpoczynek, dużo płynów i lekkostrawną dietę. Na stan zapalny gardła pomagają tabletki do ssania z substancjami przeciwbólowymi, przeciwzapalnymi i odkażającymi. Przy towarzyszącym zatkaniu nosa pomocne mogą być krople obkurczające (stosowane krótkotrwale). [3] W przypadku bólu gardła można stosować tabletki do ssania, które zawierają naturalne składniki roślinne, takie jak babka lancetowata, porost islandzki, podbiał, prawoślaz, szałwia czy tymianek. Takie środki łagodzą podrażnienia gardła i wspierają redukcję stanu zapalnego błony śluzowej. [1]

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

[1] Beata Zielnik-Jurkiewicz, Zapalenie gardła i migdałków podniebiennych w: Choroby laryngologiczne u dzieci, wyd. 2, Medical Tribune Polska, 2020, s. 11-20

[2] Zagor M., Czarnecka P., Janoska-Jaździk M., Zapalenie gardła i migdałków, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-jamy-ustnej-i-gardla/show.html?id=106167 [Dostęp online: 15.04.2025]

[3] Babicki, M., & Pokorna-Kałwak, D. Jak skutecznie i bezpiecznie leczyć infekcje bakteryjne dróg oddechowych u dzieci?. Lekarz POZ, 5/2022 vol. 8

Redakcja

Treści są pisane przez Redakcję serwisu na bazie wiarygodnych materiałów, zamieszczonych w sekcji Bibliografia. Od wielu lat zajmujemy się tematyką zdrowotną, szczególnie tematem infekcji jamy ustnej i gardła.