Podobnie jak nos i jamę ustną, gardło pokrywa błona śluzowa. Mikroorganizmy chorobotwórcze, takie jak bakterie i wirusy, które infekują śluzówkę gardła, mogą wywołać w niej ostry stan zapalny. Jednak nie tylko one odpowiadają za jej uszkodzenia. Zobacz, co warto wiedzieć o budowie, funkcjach i dbaniu o błonę śluzową w gardle.
Spis treści:
- Powierzchnia błony śluzowej gardła – co to takiego?
- Błona śluzowa gardła – budowa
- Najważniejsze funkcje śluzówki w gardle
- Infekcja błony śluzowej gardła – skąd się bierze stan zapalny?
- Suchość błony śluzowej gardła – częsty problem medyczny
- Jak zregenerować podrażnioną śluzówkę gardła?
Powierzchnia błony śluzowej gardła – co to takiego?
Przestrzeń błony śluzowej gardła tworzy ciągłą warstwę błony śluzowej od sklepienia części nosowej gardła w części górnej do części krtaniowej gardła u dołu. Od boków i od tyłu pokrywają ją powięzie, które nie znajdują się na powierzchni błony śluzowej. Do ważnych części błony śluzowej gardła zaliczają się [1]:
- błona śluzowa;
- pierścień limfatyczny (Waldeyera);
- małe gruczoły ślinowe w tkance podśluzowej tchawicy, krtani i gardła.
W gardłowym pierścieniu limfatycznym wyróżnia się trzy grupy migdałków [1]:
- gardłowy zlokalizowany w nosogardle;
- podniebienne obecne w części ustnej gardła;
- językowy umiejscowiony na podstawie języka.
Błona śluzowa gardła – budowa
Jedną z najważniejszych struktur przestrzeni błony śluzowej gardła jest sama błona śluzowa, której tkanka pochodzi z ektodermy, ale ma też elementy mezodermalne. Śluzówka gardła składa się z nabłonka wielowarstwowego, błony śluzowej właściwej oraz z warstwy podśluzowej [2]. Co ważne, błona śluzowa całej jamy ustnej ulega zmianom na kolejnych etapach życia człowieka. Jej struktura dostosowuje się pod względem grubości poszczególnych warstw oraz stopnia rogowacenia nabłonka [2]. Dlatego mówi się, że u niemowląt i dzieci śluzówki są o wiele bardziej podatne na uszkodzenia niż u dorosłych.
Ponadto budowa błony śluzowej gardła u człowieka zależy od działania na nią czynników zewnętrznych. Kontakt z patogenami, czyli z wirusami, bakteriami i grzybami może powodować zmiany w jej wyglądzie. Na śluzówkę wpływają również inne bodźce, np. poziom nawilżenia (zarówno w kwestii wdychanego powietrza, jak i wypitej ilości płynów), urazy mechaniczne i substancje drażniące [2].
Najważniejsze funkcje śluzówki w gardle
Zadaniem błony śluzowej gardła jest oddzielanie środowiska jamy ustnej od wnętrza organizmu. Jest ona swego rodzaju barierą, ochronną tarczą. Do najważniejszych czynności śluzówki gardła zaliczają się funkcje [2]:
- osłonowe;
- obronne;
- czuciowe;
- nawilżające;
- wchłaniające;
- smakowe.
Infekcja błony śluzowej gardła – skąd się bierze stan zapalny?
Podrażnienie błony śluzowej gardła spowodowane m.in. przez alergeny, kurz, dym tytoniowy, opary, alkohol, narażenie na zimne, gorące lub suche powietrze, może prowadzić do przewlekłego drażnienia śluzówki. Wówczas rozwija się stan zapalny, błona jest zaczerwieniona, obrzęknięta i pojawia się ból gardła. Przyczyną przewlekłego stanu zapalnego mogą być także choroby ogólnoustrojowe lub układu oddechowego np. zapalenie zatok przynosowych, choroby tarczycy, cukrzyca, niewydolność serca lub refluks żołądkowo-przełykowy [3].
Bardzo często pacjenci skarżą się na stan zapalny błony śluzowej gardła, czyli ostre zapalenie gardła powszechnie znane jako „ból gardła”. Jest to krótkotrwała infekcja gardła, wywołana przez różne wirusy lub bakterie. Rozprzestrzenia się drogą kropelkową, kiedy to patogeny uwalniane są podczas kichania lub kaszlu. Głównymi objawami tej przypadłości są ból gardła, ból głowy, bolesne połykanie, zmęczenie i uczucie rozbicia. Może, ale nie musi wystąpić gorączka. Zwykle powrót do zdrowia zajmuje nie więcej niż tydzień i nie wymaga stosowania leków innych niż działające na objawy choroby (np. ból gardła) [3].
Suchość błony śluzowej gardła – częsty problem medyczny
Błona w gardle pokryta jest cienką warstwą śluzu, który utrzymuje jej stałą wilgotność. Czasami jednak pojawia się nieprzyjemna suchość, która powoduje dyskomfort, pieczenie, uczucie drapania, konieczność pochrząkiwania, chrypkę i kaszel. Mogą też wystąpić trudności w mówieniu i połykaniu (uczucie duszenia się podczas przełykania płynów lub pokarmów) [4].
Do wystąpienia objawów wysuszenia błony śluzowej gardła może dojść m.in. na skutek [4]:
- nadużywania głosu np. podczas okrzyków lub długiego mówienia;
- przebywania w pomieszczeniach ze zbyt suchym powietrzem np. obiektach klimatyzowanych, przegrzanych;
- oddychania powietrzem o małej wilgotności;
- narażenia na nagłe wahania temperatury;
- przyjmowania niektórych leków zaburzających prawidłową czynność gruczołów ślinowych np. antydepresantów, leków moczopędnych lub rozkurczowych.
Suchość w gardle może być też oznaką chorób ogólnoustrojowych np. cukrzycy, nadczynności tarczycy, niewydolności nerek lub reumatoidalnego zapalenia stawów [4].
Jak zregenerować podrażnioną śluzówkę gardła?
Odbudowa uszkodzonej lub regeneracja podrażnionej błony śluzowej w gardle to przede wszystkim unikanie czynników, które powodują jej zmiany. Bardzo ważne jest stałe utrzymywanie wilgotności śluzówki. Dlatego należy pić co najmniej 2 litry wody dziennie. Ważne jest unikanie przebywania w środowisku zadymionym, z suchym, gorącym powietrzem. Warto korzystać z pokojowych nawilżaczy i regularnie wietrzyć pomieszczenia, w których się przebywa. Należy codziennie dbać o dobrą higienę jamy ustnej, aby oczyścić buzię i pobudzić produkcję śliny. By szybciej regenerować błonę śluzową gardła, można również sięgnąć po dostępne w aptece preparaty w postaci aerozolu lub tabletek do ssania o działaniu łagodzącym, nawilżającym i przyspieszającym odbudowę śluzówki gardła [4]. Takie środki pomagają również na zapalenie błony śluzowej gardła.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące błony śluzowej gardła:
1. Czy wysuszona śluzówka gardła to poważny problem?
Wysuszona i podrażniona śluzówka w gardle to uciążliwa dolegliwość. Może oznaczać zaburzenia pracy gruczołów ślinowych, wiązać się z narażeniem na niekorzystne działanie niektórych czynników zewnętrznych lub być oznaką chorób ogólnoustrojowych. Dlatego nie wolno lekceważyć tego objawu i lepiej sprawdzić u lekarza, co jest jego przyczyną.
2. Jak długo regeneruje się błona śluzowa gardła?
Regeneracja błony śluzowej gardła zazwyczaj nie trwa dłużej niż 7 dni. Jednak w szczególnych przypadkach proces ten może przedłużyć się do kilku tygodni. Tak dzieje się m.in. podczas przewlekłego kontaktu z czynnikami drażniącymi i uszkadzającymi śluzówkę. Wówczas nie jest ona w stanie całkowicie się odbudować i powrócić do zdrowia, dopóki nie zostanie wyeliminowany bodziec powodujący podrażnienie.
Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.
Bibliografia:
[1] MediPage, Przestrzeń błony śluzowej gardła (dostęp: 11.06.2024, https://medipage.pl/pl/p/file/396e679fded89e7dc26dd4c3ec163540/CZ-01_R-03.pdf).
[2] Śleboda Z., Zmiany patologiczne na błonie śluzowej jamy ustnej u pacjentów pediatrycznych − wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne, Stomatologia po Dyplomie, 2023 (witryna internetowa: https://podyplomie.pl/stomatologia/38750,zmiany-patologiczne-na-blonie-sluzowej-jamy-ustnej-u-pacjentow-pediatrycznych-wyzwanie (dostęp: 11.06.2024)).
[3] Zagor M. i in., Ostre i przewlekłe zapalenie gardła, 2018 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-jamy-ustnej-i-gardla/179684,ostre-i-przewlekle-zapalenie-gardla (dostęp: 11.06.2024)).
[4] Szandruk M. i in., Preparaty nawilżające błonę śluzową nosa i gardła, Strzelectwo sportowe (Nowoczesne rozwiązania szkoleniowe), zeszyt 12, 2015: 39-43.
