Jedną z ważnych struktur anatomicznych człowieka w obrębie jamy ustnej i szyi jest gardło. Narząd ten umożliwia transport powietrza oraz spożywanych płynnych i stałych pokarmów do organizmu. Gardło dzieli się na trzy główne części i jest również podatne na choroby. Zobacz, co warto o nim wiedzieć.
Spis treści:
- Czym jest gardło?
- Jakie są części gardła?
- Z czego zbudowane jest gardło?
- Jakie mięśnie, naczynia i nerwy występują w gardle?
- Czym jest układ chłonny gardła?
- Jakie funkcje pełni gardło?
Czym jest gardło?
Gardło (łac. pharynx) to narząd, który stanowi początkowy odcinek drogi oddechowej i pokarmowej. To właśnie w tym miejscu krzyżują się te drogi [1]. Budową przypomina tubę mięśniowo-włóknistą o długości około 13-14 cm i największej szerokości 4-5 cm na wysokości kości gnykowej [2]. Rozciąga się od podstawy czaszki aż do wejścia do przełyku. Od tyłu ogranicza je kręgosłup, a od przodu takie elementy jak jama nosowa, jama ustna oraz krtań.
Jakie są części gardła?
W gardle wyróżnia się trzy części, poziomy.
- Gardło górne, czyli część nosowa gardła rozciągająca się od podstawy czaszki do poziomu podniebienia miękkiego. W tej części znajduje się migdałek gardłowy (tzw. trzeci migdał) oraz połączenie ucha środkowego z nosogardłem (ujście gardłowe trąbki słuchowej) [2].
- Gardło środkowe, czyli część ustna, którą można łatwo zauważyć i obserwować jej wygląd po otworzeniu jamy ustnej. Od przodu ograniczają je przedni i tylny łuk podniebienny, między którymi znajduje się migdałek podniebienny, czyli skupisko tkanki limfatycznej [2]. Ta część gardła pełni istotną rolę w procesie połykania i to najczęściej ona dokucza, gdy pojawia się ból gardła przy przełykaniu.
- Gardło dolne, czyli część krtaniowa gardła zlokalizowana na poziomie krtani, która dalej przechodzi w przełyk [2].
Z czego zbudowane jest gardło?
Gardło, tak jak i jama ustna, od środka jest pokryte błoną śluzową. Wszystkie struktury oprócz części nosowej wyściełanej nabłonkiem migawkowym, pokrywa nabłonek wielowarstwowy płaski. Pod nim znajduje się błona mięśniowa, w której są mięśnie zebrane w kilka grup. Błonę śluzową z mięśniówką łączy tkanka podśluzowa połączona z trzema kośćmi czaszki przy podstawie i powięzią gardłowo-podstawną w górnej części gardła [2].
Wszystkie te elementy od zewnątrz pokrywa zewnętrzna błona włóknista. Jest ona szczególnie ważna w medycynie, ponieważ to jej wygląd pozwala ocenić patologie i zdiagnozować np. zapalenie gardła. To właśnie w tej tkance powstają ropnie zagardłowe [2].
Jakie mięśnie, naczynia i nerwy występują w gardle?
W gardle występują mięśnie poprzecznie prążkowane. Od wewnątrz są to mięśnie podłużne tzw. dźwigacze, a od zewnątrz warstwy okrężne mięśni, czyli zwieracze [3]. Wyróżnia się dwie pary dźwigaczy: mięsień rylcowo-gardłowy i mięsień podniebienno-gardłowy, które mają stały przyczep do powierzchni czaszki. Ich funkcją jest kurczenie się i skracanie gardła przez unoszenie. Zwieracze dzielą się na trzy grupy: górne, środkowe i dolne. Ich zadaniem jest zwężanie gardła [2].
Za unaczynienie gardła odpowiadają [2]:
- tętnica gardłowa (gałąź tętnicy szyjnej zewnętrznej);
- gałązki tętnic: podniebiennej zstępującej i wstępującej, tarczowej górnej oraz gardłowej najwyższej.
Za unerwienie gardła odpowiadają [2]:
- nerwy czuciowe odchodzące od nerwu trójdzielnego w błonie śluzowej części nosowej gardła;
- nerwy wychodzące z nerwu językowo-gardłowego w błonie śluzowej gardła środkowego;
- nerwy odchodzące od nerwu błędnego w części krtaniowej gardła;
- nerw językowo-gardłowy i nerw błędny w mięśniach gardła.
Na tylnej ścianie gardła znajduje się tzw. splot gardłowy, który składa się z nerwów czuciowych, ruchowych i współczulnych [2].
Czym jest układ chłonny gardła?
W obrębie błony śluzowej gardła znajdują się skupiska tkanki chłonnej, które tworzą pierścień limfatyczny gardła, czyli pierścień chłonny Waldeyera. Jest to integralna część układu odpornościowego, w której skład wchodzą [4]:
- migdałki podniebienne;
- migdałek językowy;
- migdałek gardłowy;
- migdałki trąbkowe;
- grudki chłonne tylnej ściany gardła;
- pasma boczne.
Najważniejszą funkcją pierścienia chłonnego jest obrona przed chorobami gardła. Jego lokalizacja zapewnia stały kontakt ze środowiskiem zewnętrznym [5].
Jakie funkcje pełni gardło?
Główne funkcje gardła skupiają się wokół układu pokarmowego i oddechowego. Poszczególne części gardła pomagają w:
- przełykaniu kęsów pokarmowych;
- połykaniu śliny;
- transporcie pokarmu z jamy ustnej do przełyku i żołądka;
- ogrzewaniu, oczyszczaniu i przedostawaniu się powietrza ze środowiska zewnętrznego do płuc;
- wydawaniu dźwięków.
Gardło to bardzo ważny narząd dla całego organizmu, dlatego warto dbać o jego zdrowie i prawidłowe funkcjonowanie.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące gardła:
1. Jakie są najczęstsze choroby gardła?
Głównym problemem, który zwykle dotyka gardło, są stany zapalne i infekcje bakteryjne lub wirusowe. Ostre zapalenie gardła i migdałków częściej występuje w okresie jesienno-zimowym, dlatego, że ludzie przebywają w zamkniętych miejscach z suchym powietrzem, co powoduje namnażanie patogenów i ułatwia zarażenie się od innych. Długotrwały ból i dyskomfort może wskazywać na przewlekłe zapalenie gardła. Warto również pamiętać, że podrażnienie gardła mogą powodować też procesy zapalne spowodowane refluksem żołądkowo-przełykowym, alergie, drażniące substancje np. alkohol lub dym papierosowy oraz infekcje wirusem HPV.
2. Jak dbać o zdrowie gardła?
Aby utrzymać organizm w zdrowiu i zachować prawidłowe funkcje gardła, ważne jest przestrzeganie dobrych nawyków i unikanie tego, co szkodzi gardłu:
- pij dużo wody, aby utrzymać nawilżenie błon śluzowych;
- w okresie wzmożonych zachorowań na infekcje górnych dróg oddechowych unikaj zatłoczony miejsc, w których przebywają chorzy ludzie;
- unikaj palenia i nadmiernego spożycia napojów alkoholowych;
- przestrzegaj higieny: nie wkładaj do ust brudnych przedmiotów, nie oblizuj palców, nie obgryzaj paznokci;
- utrzymuj zbilansowaną i zdrową dietę;
- reaguj na stany zapalne i infekcje stosując się do porad lekarza i przyjmując działające miejscowo leki przeciwbólowe i przeciwzapalne np. tabletki do ssania.
Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.
Bibliografia:[1] Zintegrowana Platforma Edukacyjna Ministerstwa Edukacji Narodowej, Układ oddechowy i jego funkcje (witryna internetowa: https://zpe.gov.pl/a/uklad-oddechowy-i-jego-funkcje/DpduCQG5g)
[2] Portal Stomatologa, Gardło, 2020 (witryna internetowa: https://stomatologa.pl/anatomia/gardlo (dostęp: 22.05.2024)).
[3] Radlak K., Gardło, 2024 (witryna internetowa: https://fizjoterapeuty.pl/anatomia/gardlo.html (dostęp: 22.05.2024)).
[4] Modrzyński M. i in., Układ chłonny gardła – ogólna charakterystyka, Borgis – Nowa Medycyna 1/1999, s. 19-26.
[5] Waśniewska E., Nowak K., Przewlekłe zapalenie migdałków podniebiennych i przerost migdałka gardłowego, Przew Lek 2002, 5, 10, 124-129 (witryna internetowa: https://www.termedia.pl/Przewlekle-zapalenie-migdalkow-podniebiennych-i-przerost-migdalka-gardlowego,8,1008,0,0.html)
