Grzybica poantybiotykowa – przyczyny i objawy, na które warto zwrócić uwagę
By Redakcja
Grzybica to przypadłość, która manifestuje się szeregiem dotkliwych objawów, wpływających na jakość życia. Niektóre z nich mogą być wyjątkowo dokuczliwe, np. w przebiegu infekcji intymnych czy przewodu pokarmowego. Zdarza się ta choroba, że jest następstwem stosowania leków z grupy antybiotyków. Poznaj związek między grzybicą a antybiotykami oraz dowiedz się, na jakie symptomy warto zwrócić uwagę.
Spis treści:
- Czym jest grzybica?
- Grzybica poantybiotykowa – rodzaje
- Przyczyny grzybicy podczas przyjmowania antybiotyków
- Objawy grzybicy po antybiotykoterapii
- Kandydoza przewodu pokarmowego
- Grzybica pochwy po antybiotyku
Czym jest grzybica?
Grzybica to infekcja wywołana przez grzyby, które mogą atakować różne części ciała, zarówno u ludzi, jak i zwierząt. Pojawienie się grzybicy sprzyjają warunki takie jak wilgotny i ciepły klimat, nadmierna potliwość, noszenie obuwia z tworzyw sztucznych oraz brak higieny. Infekcje grzybicze często są również skutkiem długotrwałego stosowania antybiotyków lub chemioterapeutyków. Mogą przyjmować różne formy, w tym powierzchniowe infekcje skóry, takie jak dermatofitoza, oraz grzybice błon śluzowych, takie jak kandydoza (drożdżyca). [1]
Grzybica poantybiotykowa – rodzaje
Zakażenia grzybicze po antybiotykoterapii zazwyczaj występują w miejscach, w których naturalna flora bakteryjna została zaburzona przez leki. Do najczęstszych lokalizacji należy jama ustna, okolice odbytu, a u kobiet – może rozwinąć się grzybica pochwy. [2] Jak do tego dochodzi i jak rozpoznać objawy poantybiotykowej infekcji grzybiczej?
Przyczyny grzybicy podczas przyjmowania antybiotyków
Grzybica może się pojawić bezpośrednio po kuracji antybiotykowej, ponieważ leki te zaburzają równowagę naturalnej flory bakteryjnej w organizmie. Eliminują bakterie, które na co dzień pełnią funkcję ochronną. „Na co dzień", czyli w warunkach, gdy mikroflora nie jest zaburzona, „dobre” bakterie zapobiegają nadmiernemu wzrostowi grzybów, takich jak Candida. Kiedy ta równowaga zostaje zakłócona – w tym przypadku wskutek antybiotykoterapii – grzyby mogą się namnażać, prowadząc do infekcji. [3]
Objawy grzybicy po antybiotykoterapii
Grzybica objawia się różnymi, dość uciążliwymi objawami, które zależą od miejsca zakażenia i jego zaawansowania. Najczęściej pojawia się swędzenie oraz pieczenie, które mogą występować w miejscach narażonych na wilgoć, takich jak stopy, pachwiny czy okolice odbytu. Wraz z rozwojem infekcji mogą pojawić się pęknięcia skóry, która staje się zaczerwieniona. W niektórych przypadkach charakterystyczny jest biały nalot. Często towarzyszy temu także nieprzyjemny zapach, zwłaszcza w przypadku infekcji skórnych wywołanych przez grzyby, takie jak Trichophyton czy drożdzaki Candida. [1]
Kandydoza przewodu pokarmowego
Drożdżak Candida albicans jest najczęstszym patogenem grzybiczym i główną przyczyną zakażeń błon śluzowych oraz głębokich, układowych zakażeń. Kandydoza błon śluzowych przewodu pokarmowego to infekcja, w której zmiany chorobowe lokalizują się w powierzchownych warstwach nabłonka. Najczęściej spotykane formy tej przypadłości to kandydoza jamy ustnej i przełyku. [3]
Grzybica jamy ustnej
Grzybica jamy ustnej jest zakażeniem endogennym. Oznacza to, że grzyby z rodzaju Candida, najczęściej Candida albicans, są już obecne w organizmie. Infekcja rozwija się w wyniku zaburzeń, związanych np. z długotrwałym przyjmowaniem antybiotyków.
Grzybica jamy ustnej objawia się głównie zaczerwienieniem i obrzękiem błon śluzowych w ustach, które są bolesne, szczególnie podczas mówienia, czy przełykania. Często towarzyszy temu uczucie suchości w ustach. Charakterystycznym objawem są białe naloty na języku, podniebieniu i wewnętrznej stronie policzków, które przypominają konsystencją twaróg. Łatwo się zdrapują, a w miarę czasu trwania infekcji – zmieniają kolor na biało-żółty lub biało-brązowy. Ten rodzaj grzybicy może także powodować bolesne pęknięcia w kącikach ust, które są zaczerwienione i bolesne. Często pojawia się uczucie pieczenia w jamie ustnej oraz nieprzyjemny oddech.
W tym przypadku także stosowane są leki o działaniu przeciwgrzybiczym, takie jak nystatyna [3], klotrimazol lub flukonazol [4]. Istotne są również zmiany w diecie, w tym ograniczenie produktów o wysokim indeksie glikemicznym i dużej zawartości węglowodanów. [4]
Grzybica przełyku
Grzybica przełyku to infekcja, która często pojawia się jako skutek rozwoju grzybicy jamy ustnej, zwłaszcza gdy nie jest odpowiednio leczona. Najczęściej wywołuje ją grzyb Candida albicans. Zakażenie w przełyku objawia się charakterystycznymi biało-żółtymi nalotami na błonie śluzowej, które lekarz może zaobserwować podczas badania endoskopowego. Zmiany te pojawiają się najczęściej w środkowej i dolnej części przełyku, a w bardziej zaawansowanych przypadkach mogą prowadzić do owrzodzeń. Objawy kandydozy przełyku obejmują przede wszystkim ból podczas połykania i trudności z przełykaniem, które mogą sprawiać duży dyskomfort. Niektóre osoby skarżą się również na ból w klatce piersiowej lub w okolicach brzucha. [3]
Grzybica pochwy po antybiotyku
Grzybica sromu i pochwy to infekcja wywołana przez grzyby, najczęściej Candida albicans. Może pojawić się sporadycznie lub nawracać, a jednym z czynników ryzyka jest m.in. antybiotykoterapia.
Objawy infekcji grzybiczej pochwy obejmują swędzenie, pieczenie, ból w okolicach intymnych oraz charakterystyczną białą, grudkowatą wydzielinę. Infekcja może być bardziej dokuczliwa podczas oddawania moczu czy zbliżenia z partnerem. Rozpoznanie grzybicy pochwy i sromu polega na badaniu ginekologicznym i zebraniu wywiadu dotyczącego objawów. W niektórych przypadkach, gdy diagnoza budzi wątpliwości, lekarz może wykonać wymaz z pochwy, aby określić gatunek grzyba odpowiedzialnego za infekcję.
W przypadku infekcji grzybiczej pochwy zalecane jest zazwyczaj stosowanie miejscowych – dopochwowych – leków przeciwgrzybiczych. W razie nawracających zakażeń konieczne może być dłuższe leczenie oraz terapia podtrzymująca. [5]
Najczęściej zadawane pytania dotyczące grzybicy poantybiotykowej:
Jak można zapobiegać grzybicy po antybiotykach?
Antybiotyki niszczą nie tylko szkodliwe bakterie, ale również te dobroczynne. Ponieważ za rozwój infekcji grzybiczej podczas antybiotykoterapii odpowiadają zwykle zaburzenia w mikroflorze jelitowej, podstawowym krokiem w kierunku zapobiegania jest jej ochrona. W tym celu można rozważyć stosowanie w trakcie antybiotykoterapii probiotyków, takich jak drożdże Saccharomyces boulardii. Ten szczep probiotyczny pomaga utrzymać równowagę mikrobioty, wspomagając wzrost pożytecznych bakterii i jednocześnie ograniczając rozwój chorobotwórczych mikroorganizmów. [6]
Czy istnieją leki bez recepty na infekcję grzybiczą jamy ustnej po antybiotyku?
Tak, istnieją leki dostępne bez recepty, które są wskazane do stosowania w przypadku wystąpienia grzybicy jamy ustnej – także po antybiotykoterapii. Przykładem takiego preparatu jest Chlorchinaldin VP. Lek ten wykazuje działanie przeciwgrzybicze. Jest wskazany do stosowania w przypadku pleśniawek oraz zakażeń grzybiczych jamy ustnej i gardła, które mogą pojawić się po leczeniu antybiotykami. Pamiętaj jednak, że jeśli objawy nie ustępują po kilku dniach stosowania lub nasilają się, konieczna może być konsultacja z lekarzem. [7]
Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.
Bibliografia:
[1] Kozłowska, J., Wińska, K., Grabarczyk, M., & Anioł, M. (2015). Związki o właściwościach przeciwgrzybiczych.
[2] Podjas A., Zaburzenia odporności po antybiotykoterapii, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/zapytajlekarza/lista/show.html?id=103544
[3] Rogalski, P. (2010). Kandydoza przewodu pokarmowego-fakty i mity. Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy, 2(3), 87-97.
[4] Ossowski, M., Wlazło, Ł., Kasela, M., Nowakowicz-Dębek, B., Kuca, D., & Korniak-Tracz, P. (2019). Wpływ stosowania antybiotykoterapii na mikrobiotę grzybiczą jamy ustnej ludzi–badania wstępne. Teka Komisji Politologii i Stosunków Międzynarodowych, 14(1)
[5] Stefanowicz E., Grzybicze zapalenie sromu i pochwy (świąd sromu). Jakie są powody i sposoby leczenia grzybicy pochwy i sromu, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/256370,grzybicze-zapalenie-sromu-i-pochwy
[6] Michalak A., Antybiotyk i probiotyk – duet zawsze doskonały, Medycyna po Dyplomie, 2022/10: https://podyplomie.pl/medycyna/38101,antybiotyk-i-probiotyk-duet-zawsze-doskonaly
[7] Chlorchinaldin VP, Ulotka dla pacjenta: https://www.chlorchinaldin.pl/siteassets/pdf/pl_text-of-pil_ib_-23.10.2020.pdf
