Angina paciorkowcowa to zakażenie bakteryjne, które występuje głównie u dzieci, rzadziej u dorosłych. Odpowiedzialny za infekcję drobnoustrój to bakteria paciorkowca β-hemolizującego grupy A (Streptococcus pyogenes). Nieleczona angina paciorkowcowa wiąże z powikłaniami. Dowiedz się, co ją powoduje, jakie są charakterystyczne objawy i jak przebiega leczenie.
Spis treści:
- Angina – różne oblicza infekcji gardła
- Angina paciorkowcowa – przyczyny
- Angina paciorkowcowa – zakaźność
- Objawy anginy paciorkowcowej
- Diagnostyka anginy paciorkowcowej
- Leczenie anginy paciorkowcowej
- Powikłania anginy paciorkowcowej
- Jak odróżnić infekcję bakteryjną od wirusowej?
Angina – różne oblicza infekcji gardła
Angina, czyli ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych, to częsta, a jednocześnie zróżnicowana jednostka chorobowa. Jej przyczyną może być zarówno zakażenie wirusowe (np. rynowirusy, koronawirusy, wirusy RS, wirusy paragrypy), jak i bakteryjne, a obraz kliniczny zmienia się w zależności od wieku chorego, rodzaju patogenu oraz stanu układu odpornościowego. [1]
Angina paciorkowcowa – przyczyny
Angina paciorkowcowa to ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych, najczęściej wywoływane przez bakterie paciorkowca β-hemolizującego grupy A (Streptococcus pyogenes), inaczej – PBHA.
Zakażenie szerzy się głównie drogą kropelkową – podczas kichania, kaszlu czy mówienia – a także przez bezpośredni kontakt z osobą chorą lub jej wydzieliną. Zdarza się również, że źródłem zakażenia są bezobjawowi nosiciele.
Do zakażenia dochodzi najczęściej u dzieci w wieku szkolnym (5-15 lat), ale również u dorosłych – zwłaszcza tych, którzy mają częsty kontakt z dziećmi. Ryzyko zachorowania zwiększa się w okresie jesienno-zimowym oraz wczesną wiosną, kiedy infekcje górnych dróg oddechowych są szczególnie częste. W grupie dorosłych przyczyną bakteryjnego zapalenia gardła może być również Fusobacterium necrophorum, choć to zdecydowanie rzadszy patogen niż PBHA. [2]
Angina paciorkowcowa – zakaźność
Angina jest chorobą zakaźną. Może rozwinąć się po okresie wylęgania trwającym od 12 godzin do 4 dni. Bez leczenia osoba zakażona może zarażać innych nawet przez tydzień po ustąpieniu objawów. Wprowadzenie skutecznej antybiotykoterapii ogranicza zakaźność już po 24 godzinach. Ryzyko przeniesienia infekcji na domowników wynosi około 25%. [2]
Objawy anginy paciorkowcowej
Angina bakteryjna charakteryzuje się nagłym początkiem i szybko przybiera intensywny przebieg. Objawy charakterystyczne to silny ból gardła, który powoduje trudności w połykaniu i może prowadzić do ślinotoku. Często towarzyszy mu ból głowy, a u dzieci także ból brzucha, nudności i wymioty. Gorączka zwykle przekracza 38°C. [2, 3]
Gardło oraz migdałki są intensywnie zaczerwienione i obrzęknięte, często pojawiają się na nich wyraźne ogniska ropnego wysięku, dlatego określana jest jako „angina ropna”. Typowe objawy anginy ropnej obejmują także: [3]
- obrzęknięty, krwistoczerwony języczek podniebienny;
- początkowo obłożony język, który później przybiera malinowy wygląd;
- drobne wybroczyny na błonie śluzowej podniebienia;
- chrypka;
- tkliwe, powiększone węzły chłonne szyjne przednie;
- brak kaszlu i kataru.
Diagnostyka anginy paciorkowcowej
Rozpoznanie anginy paciorkowcowej polega na ocenie klinicznej i wykonaniu dodatkowych testów. Pomocna jest ocena prawdopodobieństwa infekcji za pomocą punktowej skali Centora/McIsaaca, która uwzględnia: [1]
- gorączkę powyżej 38°C;
- brak kaszlu;
- powiększenie przednich węzłów chłonnych szyjnych;
- obecność wysięku i obrzęku migdałków;
- wiek chorego.
Na podstawie liczby punktów (0–5) lekarz podejmuje decyzję o leczeniu objawowym, konieczności wykonania szybkiego testu antygenowego lub wdrożeniu antybiotykoterapii.
Posiew wymazu z gardła i szybkie testy na paciorkowca
W diagnostyce pomocny jest szybki test na obecność antygenu PBHA w wymazie z gardła – charakteryzuje się dużą swoistością i umiarkowaną czułością. Ujemny wynik pozwala wykluczyć zakażenie u dorosłych, natomiast u dzieci wymaga potwierdzenia posiewem. Materiał do badania mikrobiologicznego należy pobierać starannie z migdałków i tylnej ściany gardła, unikając kontaktu z językiem i śliną, które mogą zaburzyć wynik. [2]
Diagnostyka różnicowa
W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić m.in. mononukleozę zakaźną (wywoływaną najczęściej przez wirus EBV), inne bakteryjne i wirusowe zapalenia gardła (np. herpanginę, opryszczkę jamy ustnej), a także rzadsze przyczyny, takie jak refluks żołądkowo-przełykowy, przewlekłe zapalenie tarczycy czy choroby nowotworowe. [2]
Leczenie anginy paciorkowcowej
Angina paciorkowcowa wymaga leczenia przyczynowego – czyli antybiotykoterapii – oraz leczenia objawowego, które ma na celu złagodzenie dolegliwości takich jak ból gardła, gorączka czy złe samopoczucie.
Przyczynowe leczenie anginy paciorkowcowej
W leczeniu anginy paciorkowcowej najważniejsze jest zastosowanie odpowiedniego antybiotyku. Skraca to czas trwania objawów, zmniejsza ryzyko powikłań i ogranicza szerzenie się zakażenia na inne osoby.
Antybiotyk pierwszego wyboru to penicylina fenoksymetylowa (tzw. penicylina V), a w przypadku uczulenia na penicylinę stosuje się klindamycynę. Alternatywnie podawane są cefalosporyny I generacji (np. cefadroksyl) lub antybiotyki makrolidowe, takie jak erytromycyna, klarytromycyna lub azytromycyna. [2]
Ważne jest, aby przyjmować antybiotyk zgodnie z zaleceniami lekarza, nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej. Przerwanie leczenia może prowadzić do nawrotu choroby i zwiększać ryzyko powikłań.
Leczenie zachowawcze w przypadku anginy bakteryjnej
W przypadku anginy o podłożu bakteryjnym, poza antybiotykiem, bardzo ważne jest wsparcie organizmu w powrocie do zdrowia. Leczenie objawowe obejmuje kilka elementów:
- odpoczynek i nawodnienie; [1]
- leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe (np. paracetamol, niesteroidowe leki przeciwzapalne lub jednorazowo deksametazon – wyłącznie, gdy tak zdecyduje lekarz); [1]
- preparaty do ssania o działaniu miejscowym – w leczeniu objawowym pomocne są również środki działające bezpośrednio na błonę śluzową gardła – m.in. tabletki do ssania zawierające benzydaminę, lidokainę, salicylan choliny [1], chlorchinaldol lub flurbiprofen. [4]
Powikłania anginy paciorkowcowej
Nieleczona lub niedoleczona angina paciorkowcowa może prowadzić do powikłań. Do najczęstszych należą:
- powikłania ropne – ropień okołomigdałkowy, zapalenie ucha środkowego, zatok przynosowych czy węzłów chłonnych szyi;
- powikłania immunologiczne (rzadko u dorosłych) – gorączka reumatyczna, ostre kłębuszkowe zapalenie nerek.
Inne, bardzo rzadkie powikłania to m.in. bakteriemia (czyli obecność bakterii we krwi), zapalenie płuc oraz zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. W przypadku zakażenia bakterią Fusobacterium necrophorum może dojść do groźnego zespołu Lemierre’a. To stan, w którym ropień okołomigdałkowy prowadzi do zakrzepowego zapalenia żyły szyjnej wewnętrznej i sepsy z rozsiewem ropni do różnych narządów. [1,2]
Jak odróżnić infekcję bakteryjną od wirusowej?
Infekcja wirusowa występuje częściej i zwykle towarzyszą jej objawy przeziębieniowe: łagodna gorączka, katar trwający 2-3 dni przed bólem gardła, kaszel, bóle mięśniowe, złe samopoczucie, zapalenie spojówek oraz niewielkie powiększenie węzłów chłonnych szyi.
Natomiast o bakteryjnym, najczęściej paciorkowcowym zapaleniu gardła świadczą: nagły początek, wysoka gorączka z dreszczami, silny ból gardła przy przełykaniu, naloty ropne na migdałkach, znaczne ich przekrwienie oraz bolesne, wyraźnie powiększone węzły chłonne szyi oraz brak kaszlu i kataru. [4]
Najczęściej zadawane pytania dotyczące anginy paciorkowcowej:
Jak długo trzeba brać antybiotyk przy anginie paciorkowcowej?
Antybiotyk na anginę paciorkowcową zwykle przyjmuje się zazwyczaj 10 dni – dotyczy to np. penicyliny V, klindamycyny, erytromycyny czy klarytromycyny. Wyjątkiem jest azytromycyna, którą stosuje się krócej – przez 5 dni. [2]
Ile trwa angina paciorkowcowa?
Angina paciorkowcowa zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu 3-4 dni, nawet bez antybiotyku. Leczenie przeciwbakteryjne znacznie przyspiesza ustąpienie objawów i powrót do zdrowia. Pamiętaj też, że zmniejsza ryzyko powikłań ropnych (np. ropnia okołomigdałkowego) oraz – choć bardzo rzadko u dorosłych – gorączki reumatycznej. [1]
Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.
Bibliografia:
[1] Skotnicka B., Angina – objawy, przyczyny, leczenie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/laryngologia/78438,angina-objawy-przyczyny-leczenie [Dostęp online: 21.06.2025]
[2] Szanborn L., Sawiec P., Mrukowicz J., Ostre zapalenie gardła i migdałków (angina), Interna – Mały Podręcznik, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.3. [Dostęp online: 21.06.2025]
[3] Kalicki, B., Milart, J., Wachnicka Bąk, A., Placzyńska, M., & Jung, A. (2012). Ból gardła–kiedy leczenie objawowe jest wystarczające?. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 8(2), 107-110.
[4] Waśniewska-Okupniak, E. (2020). Ból gardła. General Practitioner/Lekarz POZ, 6(5).