Szkarlatyna to choroba zakaźna, która dotyka pacjentów w każdym wieku, ale najczęściej chorują dzieci i młodzież. Do niedawna była uważana za jednostkę chorobową z przeszłości, ale aktualnie powraca i odnotowuje się ogniska zakażeń. Dowiedz się, czym jest szkarlatyna i jakie są jej objawy. Sprawdź, jak wygląda leczenie oraz co robić, by uniknąć zakażenia.
Spis treści:
- Czym jest szkarlatyna?
- Jakie są objawy szkarlatyny?
- Jak wygląda leczenie szkarlatyny?
- Czym grozi nieleczona szkarlatyna?
- Jak zapobiegać zachorowaniu na szkarlatynę?
Czym jest szkarlatyna?
Szkarlatyna (płonica) jest chorobą zakaźną, którą po raz pierwszy uznano za samodzielną jednostkę kliniczną w 1675 roku. Jej odkrycia i nazwania dokonał angielski lekarz Sydenham [1]. Jest to zakażenie bakteryjne spowodowane paciorkowcami β-hemolizującymi grupy A (BPHA), głównie paciorkowcem ropotwórczym (Streptococcus pyogenes) [2], który wywołuje m.in. anginę. To właśnie bakterie paciorkowca są odpowiedzialne za produkcję toksyny bakteryjnej, która prowadzi do rozwoju choroby [3].
Jak dochodzi do zakażenia szkarlatyną?
Epidemia płonicy w Polsce miała miejsce w 1995 roku. Po tym czasie przez lata obserwowano spadek zakażeń, ale w ostatnim czasie odnotowuje się wzrost zapadalności na szkarlatynę [1]. Ryzyko zachorowania wzrasta w miesiącach jesiennych i zimowych. Chorują głównie dzieci, zwłaszcza te w wieku przedszkolnym i szkolnym [3]. Rzadko obserwuje się objawy choroby u niemowląt. Szkarlatyna sporadycznie dotyka też dorosłych, a jeśli już to się zdarzy, częściej są to mężczyźni niż kobiety [1].
Źródłem zakażenia jest chory na anginę lub płonicę. Okres wyglądania choroby wynosi od 12 godzin do 4 dni [3]. Istnieje 25% szans, że osoby wrażliwe, które nie mają odporności na szczep paciorkowca wywołujący szkarlatynę, zarażą się po kontakcie domowym z chorą osobą [2]. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub podczas kontaktu z zakażonymi przedmiotami i pokarmami [3].
Jakie są objawy szkarlatyny?
Pierwsze objawy szkarlatyny u dzieci i dorosłych pojawiają się nagle. Występują [1, 3]:
- wysoka gorączka (>38°C);
- wymioty, nudności i bóle brzucha (częściej u dzieci);
- biegunka;
- bóle głowy;
- zapalenie gardła oraz zapalenie migdałków podniebiennych;
- ból podczas połykania;
- ustępujący od brzegów biały nalot na języku.
W płonicy nie ma kaszlu i kataru [3]. Chory czuje się bardzo źle, jest apatyczny i skarży na bardzo silny ból gardła [1], które jest żywoczerwone. Występuje także tkliwość powiększonych węzłów chłonnych szyjnych przednich [3].
Inne objawy w przebiegu szkarlatyny
Zwykle po kilku, 4-5 dniach trwania choroby można zauważyć dodatkowe zmiany w obrębie jamy ustnej. Język staje się czerwony, z dobrze widocznymi brodawkami (język malinowy). Czerwone plamy (wybroczyny) mogą wystąpić także na błonie śluzowej podniebienia [3].
Charakterystyczny symptom płonicy pojawia się zwykle w drugiej dobie choroby i jest to drobnoplamista wysypka. Dobrze ją widać na twarzy (z pominięciem trójkąta pomiędzy brodą i fałdami nosa), w okolicy pach, pachwin i na pośladkach. Skóra w miejscu wysypki jest szorstka. W zależności od intensywności wykwitu zmiany znikają w ciągu kilku godzin lub po kilku dniach. Typowym objawem dla szkarlatyny jest również łuszczenie się skóry na twarzy, tułowiu, dłoniach i stopach, które może trwać przez kilka tygodni [3].
Jak wygląda leczenie szkarlatyny?
Szkarlatyna jest chorobą bakteryjną, zakaźną, więc ważne jest odpowiednie leczenie. Chory powinien przyjmować antybiotyk oraz leki obniżające gorączkę. Ważne jest również stosowanie preparatów do ssania, które przynoszą ulgę w bólu gardła oraz mają miejscowe działanie przeciwzapalne [3]. Można np. sięgnąć po Chlorchinaldin. Jest to lek na gardło, który zawiera chlorochinaldol, substancję czynną o działaniu przeciwbakteryjnym, przeciwgrzybiczym i przeciwpierwotniakowym [4]. Istotne jest również odpowiednie nawadnianie organizmu [3], zwłaszcza w sytuacji wysokiej gorączki. Hospitalizacja zwykle jest wskazana u dzieci z ciężkim przebiegiem płonicy lub z powikłaniami [3].
Czym grozi nieleczona szkarlatyna?
Brak leczenia płonicy może doprowadzić do poważnych powikłań, takich jak [3]:
- zmiany ropne np. ropień okołogardłowy, ropne zapalenie zatok przynosowych lub ropne zapalenie ucha;
- późne powikłania immunologiczne np. gorączka reumatyczna, ostre kłębuszkowe zapalenie nerek; najczęściej dotyczą wieku dziecięcego;
- zapalenie płuc;
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Dlatego charakterystyczne objawy chorobowe, które nawracają lub pojawienie się symptomów dodatkowych np. powiększenie węzłów chłonnych lub osłabienie, wymagają natychmiastowego kontaktu z lekarzem [3].
Jak zapobiegać zachorowaniu na szkarlatynę?
Niestety nie istnieje skuteczna szczepionka, która chroniłaby przed zachorowaniem na szkarlatynę [3]. Jedynym sposobem zapobiegania infekcji jest przestrzeganie zasad higieny, ponieważ zakażeniu sprzyjają niedostatki higieniczne, przebywanie w dużych skupiskach ludzi oraz niski status ekonomiczny [1]. Istotne jest również unikanie bezpośredniego kontaktu z osobami chorymi na płonicę [3]. Izolacja chorych powinna trwać minimum 24 h od momentu rozpoczęcia leczenia antybiotykiem [2].
Najczęściej zadawane pytania dotyczące zapalenia stawu łokciowego:
1. Jak diagnozuje się szkarlatynę?
Rozpoznanie szkarlatyny ułatwia pojawienie się wysypki. Jest ona drobna, a kiedy ustępuje, skóra zaczyna się łuszczyć. Potwierdzeniem diagnozy może być pobranie i posiew wymazu z gardła i migdałków lub szybki test na obecność antygenu PBHA [3].
2. Czy dorośli chorują na szkarlatynę?
Mimo że płonica jest chorobą charakterystyczną dla wieku przedszkolnego, mogą zachorować na nią również dorośli. Jednak osoby dorosłe, podobnie jak niemowlęta, rzadko chorują na szkarlatynę. Częstość bezobjawowego nosicielstwa bakterii S. pyogenes na migdałkach zależy od wieku, najczęstsze jest w okresie od 5. do 15. roku życia [1].
3. Ile razy można zachorować na szkarlatynę?
Nie jest prawdą, że kto raz zachorował na płonicę, ten już więcej na nią nie zachoruje. W rzeczywistości na szkarlatynę można zachorować trzy razy, ponieważ istnieją trzy typy toksyny bakteryjnej. Przechorowanie danego typu toksyny uodparnia na nią, ale nie daje odporności na pozostałe rodzaje.
Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.
Bibliografia:
[1] Szenborn L., Płonica, Pediatria po Dyplomie, 2012;16(6):22-28.
[2] Interna – mały podręcznik, Płonica (szkarlatyna), witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/chapter/B01.XI.D.6.1. (dostęp: 16.10.2024).
[3] Wiercińska M., Szkarlatyna (płonica) – objawy i leczenie, 2021, witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/chorobyzakazne/74624,szkarlatyna-plonica (dostęp: 16.10.2024).
[4] Witryna internetowa: https://www.chlorchinaldin.pl/
