Bakterie paciorkowca to grupa patogenów wywołujących m.in. anginę, czyli ropne zapalenie gardła. Niektóre z nich naturalnie wchodzą w skład mikroflory bakteryjnej w jamie ustnej. Czym są te bakterie? Jak rozpoznać paciorkowcowe zapalenie gardła i jak je leczyć?
Spis treści:
- Bakterie paciorkowca – czym są?
- Bakterie paciorkowca a ropne zapalenie gardła
- Zapalenie gardła – objawy
- Nawracające zapalenie gardła
- Badanie na paciorkowce – jakie wykonać?
- Bakterie paciorkowca – jak się je leczy?
- Chlorchinaldin – jak stosować?
Bakterie paciorkowca – czym są?
Bakterie paciorkowca to grupa bakterii Gram-dodatnich, wywołująca szereg różnych chorób. Specyfika schorzeń zależy od przynależności danej bakterii do grupy A, B czy G. Najpowszechniejsze są zakażenia bakterią z grupy A – odpowiada ona za ropne zapalenie gardła.
Choroby wywoływane przez paciorkowce w zależności od przynależności do danej grupy to:
- grupa A – angina ropna, liszajec, różyczka;
- grupa B – odpowiadają głównie za zakażenia wśród noworodków, najczęściej wywołują sepsę lub niekiedy – zapalenie opon rdzeniowo-mózgowych;
- grupa G – zakażenie tą bakterią jest bardzo rzadkie z racji tego, iż jest to przede wszystkim patogen zwierzęcy. Zdarza się, że ludzie nim się zarażają, jednak są to bardzo nieliczne przypadki. Wówczas w wyniku infekcji najczęściej rozwija się sepsa.[1]
Bakterie paciorkowca z grupy A przenoszą się głównie drogą kropelkową[2], co oznacza, że zarazić się nimi można w sytuacji, gdy mamy bliski kontakt z osobą chorą. Patogeny obecne są w wydychanym przez nią powietrzu, wystarczy więc, że znajdujemy się w pobliżu. Bakterie przenoszą się również w momencie kichania lub kasłania.
Bakterie paciorkowca a ropne zapalenie gardła
Warunki fizjologiczne jamy ustnej są idealne do rozwoju kolonii bakterii patogennych. Jest obfita w składniki odżywcze, stanowiące pokarm dla drobnoustrojów, przy jednoczesnej wilgoci i ciepłocie, idealnej do ich rozmnażania. [3]
Dlatego paciorkowcowe zapalenie gardła jest jedną z częstszych przyczyn wizyt lekarskich. Najczęściej dotyczy dzieci w okresie przedszkolnym i szkolnym oraz ich rodziców. Paciorkowcowe zapalenie gardła lekarz diagnozuje na podstawie wywiadu i wymazu. Jest to sztandarowe badanie, pozwalające na właściwe rozpoznanie. [4]
Zapalenie gardła – objawy
Bakteryjne zapalenie gardła, wywoływane przez paciorkowce, nieco różni się przebiegiem i objawami w stosunku do infekcji wirusowej.[4] W wirusowej pojawia się: katar, kaszel, biegunka, ból i osłabienie mięśni, chrypka, nadżerki (afty) w jamie ustnej. Objawom tym może towarzyszyć zapalenie spojówek. Z kolei objawy infekcji bakteryjnej to:
dolegliwości ze strony układu pokarmowego – nudności, tendencja do wymiotów, ból brzucha. Są to zwykle jedne z pierwszych objawów;
- gorączka, zwykle wysoka i ze skłonnością do pojawienia się dreszczy;
- nieprzyjemny zapach z ust;
- bardzo intensywny ból gardła, sprawiający duży dyskomfort w czasie przełykania;
- powiększone węzły chłonne.
O obecności bakterii paciorkowca świadczą również naloty na migdałkach. Do pełnego potwierdzenia infekcji bakteryjnej potrzebny jest jeszcze wspomniany wcześniej wymaz.
Nawracające zapalenie gardła
W leczeniu infekcji bakteryjnych stosuje się antybiotykoterapię. Jest to najbardziej skuteczna metoda w walce z tymi patogenami, jednak mimo tego zdarza się, że ropne zapalenie gardła ma tendencję do nawracania.
Najczęstszą przyczyną jest[2]:
- źle dobrane leczenie pierwszej infekcji lub nie pilnowanie zaleceń lekarza, co do czasu i regularności przyjmowania antybiotyku;
- zakażenie się innym, nowym dla organizmu szczepem bakterii.
Zakażenie bakteriami paciorkowca może wiązać się z pewnymi powikłaniami.[4] Do miejscowych zalicza się wszelkie ropne zmiany, czyli:
- ropień okołomigdałkowy – zmiana wypełniona ropą, ulokowana w obszarze okołomigdałkowym;
- zapalenie węzłów chłonnych o ropnym charakterze.
Mogą pojawić się również stany zapalne w uchu lub zatokach. Z kolei do powikłań ogólnoustrojowych, czyli dotyczących całego organizmu, zalicza się przede wszystkim gorączkę reumatyczną. W ponad 70% przypadkach gorączka reumatyczna wiąże się również z zapaleniem stawów. Warto jednak wiedzieć, że powikłania po ropnym zapaleniu gardła są stosunkowo rzadkie.
Badanie na paciorkowce – jakie wykonać?
Pod kątem obecności paciorkowców wykonuje się wcześniej wspomniany wymaz z gardła. Pozwala on na mikrobiologiczne określenie szczepu i dobranie odpowiednich lekarstw. Można skorzystać również z badania na obecność antygenu Streptococcus pyogenes, wywołującego ropne zapalenie gardła. Jest to nieco szybsza metoda, dlatego może być stosowana wymiennie do klasycznego wymazu4.
Bakterie paciorkowca – jak się je leczy?
Leczenie paciorkowców w gardle polega przede wszystkim na stosowaniu odpowiedniej antybiotykoterapii. Jako pierwsze zazwyczaj zaleca się leki z fenoksymetylopenicyliną – bakterie paciorkowca są bardzo wrażliwe na jej działanie, co świadczy o skuteczności tej substancji.
Leki te przyjmuje się zwykle do 10 dni. Jeśli po tym etapie ropne zapalenie gardła nie ustępuje, specjalista sięga po antybiotyki oparte o inne składniki[4].
W czasie kuracji stosuje się również preparaty wspomagające łagodzenie objawów – zwłaszcza silny ból gardła. Sprawia on duży dyskomfort, utrudnia nie tylko spożywanie posiłków – dolegliwości bólowe towarzyszą nawet podczas przełykania śliny.
Najchętniej wybierane preparaty to te, które zawierają składniki antybakteryjne i łagodzące stany zapalne, takie jak Chlorchinaldin – tabletki do ssania dostępne bez recepty. Ich cały skład bazuje na chlorochinaldolu. Jest on chlorowcopochodną 8-hydroksychinoliny o działaniu przeciwbakteryjnym. Hamuje dalszy rozwój infekcji, czym przyspiesza łagodzenie ognisk zapalnych w jamie ustnej i gardle.
Dodatkowo chlorochinaldol zwiększa syntezę śliny, co zmniejsza suchość w ustach i nawilża nieco śluzówkę.
Chlorchinaldin – jak stosować?[5]
Chlorchinaldin to niewielkie tabletki do ssania, dzięki czemu są wygodne w stosowaniu. Powinno się spożywać po jednej tabletce, co 1–2 godziny. Jedna z nich zawiera 2 mg chlorochinaldolu, w ciągu dnia nie powinno przekroczyć się dawki 20 mg, co daje maksymalnie 10 tabletek do ssania.
Chlorchinaldin przynosi ukojenie podrażnionej śluzówce jamy ustnej. Wspiera organizm w leczeniu infekcji. Łagodzi i zmniejsza objawy bakteryjnego zapalenia gardła.
Najczęściej zadawane pytania o bakterie paciorkowca:
1. Jakie są różnice między anginą ropną a innymi infekcjami gardła?
Angina ropna (bakteryjna) wywołana zakażeniem paciorkowcem charakteryzuje się przede wszystkim silnym bólem gardła oraz wysoką gorączką. Na błonie śluzowej gardła i migdałków podniebiennych widać wyraźne przekrwienia oraz niekiedy ropne nacieki. Choroba jest bardzo dotkliwa dla pacjenta, ponieważ utrudnia spożywanie pokarmów i powoduje osłabienie organizmu. Natomiast inne infekcje gardła, zwłaszcza te o podłożu wirusowym, przebiegają łagodniej. Nie towarzyszy im wysoka gorączka, a sama choroba przypomina przeziębienie. Pojawiają się objawy takie jak katar, kaszel, bóle głowy i mięśni oraz uczucie drapania w gardle.
2. Czy ropne zapalenie gardła jest zaraźliwe dla innych osób?
Ropne zapalenie gardła jest chorobą zakaźną. Paciorkowce przenoszą się drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt z osobą chorą, lub nosicielem. Do zakażenia może dojść po rozpyleniu patogenów w powietrzu na skutek kichania, kaszlu, a nawet mówienia. Bakterie mogą przyczepiać się do śliny i przenosić na kolejne osoby np. podczas pocałunku. Zachorowaniu na ropne zapalenie gardła sprzyja także przebywanie w dużych skupiskach ludzi, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, gdy ryzyko złapania infekcji jest większe. Najczęściej na anginę ropną chorują dzieci poniżej 7. roku życia, ponieważ ich mechanizmy układu odpornościowego nie są dość skuteczne w walce z czynnikami chorobotwórczymi.
Bibliografia:
- Kuchar E. Jaką rolę w wywoływaniu chorób u człowieka odgrywają paciorkowce grupy B i G? Czy można je wykryć w szybkich testach paciorkowcowych i rutynowych posiewach? Czy wywołane nimi zakażenie zagraża wystąpieniem ropnych i późnych powikłań (takich jak w zakażeniu paciorkowcem grupy A) i wymaga leczenia? Jakie leczenie stosować w takich przypadkach? https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.19.7.4.
- Gowin, E., Horst–Sikorska, W. “Leczenie zapalenia gardła bez antybiotyku – czy to możliwe?”, Farmacja Współczesna, 2012, 5.
- Abranches, J., Zeng, L. i inni. “Biology of Oral Streptococci”, Microbiology Spectrum, 2018, 6.
- Dziekiewicz, M., Radzikowski, A. “Angina paciorkowcowa – zasady diagnostyki i leczenia”, Pediatria i Medycyna Rodzinna, 2016, 12.
- CHPL – Chlorchinaldin VP, 2 mg, tabletki do ssania. Data zatwierdzenia: 2020.10.23