Zapalenie migdałków – rodzaje, przyczyny oraz sposoby leczenia

Migdałki są częścią układu limfatycznego najczęściej atakowaną przez patogeny. Zapalenie migdałków podniebiennych to popularna jednostka chorobowa przebiegająca zwykle z zapaleniem gardła. Ze względu na bliskie położenie proces zapalny obejmuje zwykle jeszcze tkankę limfatyczną pierścienia gardłowego. Zapalenie migdałków może występować samodzielnie lub stanowić część składową choroby ogólnoustrojowej. Do typowych objawów ze strony gardła przy ostrym zapaleniu migdałków zalicza się przede wszystkim zaczerwienienie i ból gardła, brzydki zapach z jamy ustnej, nalot oraz utrudnione przełykanie¹. Co jest najczęstszą przyczyną zapalenia migdałków? Jak leczyć objawy zapalenia domowymi sposobami i kiedy zgłosić się do lekarza rodzinnego? Odpowiadamy!

Spis treści:

• Zapalenie migdałków – rodzaje
• Ostre i przewlekłe zapalenie migdałków
• Przyczyny zapalenia migdałków
• Objawy zapalenia migdałków
• Zapalenie migdałków – diagnostyka
• Jak wygląda leczenie zapalenia migdałków?

Zapalenie migdałków – rodzaje

Migdałki stanowią pierwszą linię obrony przed czynnikami chorobotwórczymi, przez co kontakt z patogenami może wywołać stan zapalny i infekcję. Zapalenia migdałków podniebiennych można podzielić ze względu na¹:

• czynniki sprawcze,
• umiejscowienie choroby – zapalenie migdałków podniebiennych, migdałka gardłowego, migdałków językowych, pasm bocznych i migdałków trąbkowych,
• obraz kliniczny – angina rumieniowa, angina z wysiękiem ropnym w kryptach, angina z nalotami na migdałkach, angina z powierzchownymi owrzodzeniami migdałka, angina z głębokimi owrzodzeniami.

Ostre i przewlekłe zapalenie migdałków

Zapalenie migdałków może mieć charakter ostry lub przewlekły. Ostre zapalenie migdałków podniebiennych to po prostu angina wywołana zakażeniem lub podrażnieniem. Częściej występuje u dzieci niż u dorosłych, szczególnie w wieku 5–15 lat. Niezależnie od przyczyny większość zapaleń migdałków i gardła ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni, nawet bez leczenia².

Przewlekłe zapalenie migdałków podniebiennych to pojęcie używane do określenia bólów gardła, których objawy utrzymują się powyżej 3 miesięcy i połączone są z objawami stanów zapalnych migdałków stwierdzonych w badaniu wziernikowym gardła przy użyciu szpatułki i czołowej lampki laryngologicznej z odczynem ze strony węzłów chłonnych. Dlatego właśnie należy leczyć ostre epizody zapalenia migdałków, w przeciwnym razie mogą nawracać i sprzyjać rozwojowi zapalenia przewlekłego³.

Przyczyny zapalenia migdałków

W przypadku zapalenia migdałków czynnikiem sprawczym najczęściej są bakterie i wirusy. Za większość przypadków bakteryjnego zapalenia migdałków u dzieci odpowiadają bakterie paciorkowca, a szczególnie Streptococcus pyogenes (paciorkowiec β-hemolizujący grupy A – PBHA), u dorosłych natomiast często także Fusobacterium necrophorum; rzadziej paciorkowce grupy C i G4.

Czy zapalenie migdałków jest zaraźliwe? To choroba zakaźna przenoszona drogą kropelkową lub przez kontakt bezpośredni z osobą chorą, w tym również z wydzieliną górnych dróg oddechowych⁴.

Objawy zapalenia migdałków

Zapalenie migdałków wywołane wirusami ma łagodniejszy przebieg niż ropne zapalenie migdałków spowodowane przez bakterie. Choroba migdałków o podłożu bakteryjnym objawia się przede wszystkim bólem gardła, który jest bardzo silny i utrudnia połykanie. Dodatkowo występuje ból głowy, czasem brzucha, nudności i wymioty (raczej u dzieci). Pozostałe objawy to m.in. gorączka, zapalenie gardła i migdałków podniebiennych, biały lub żółty nalot na powierzchni migdałków, powiększone węzły chłonne szyjne przednie czy przykry zapach z ust. Objawy pojawiają się od 12 godzin do 4 dni po zakażeniu⁴.

W przypadku infekcji wirusowej również występuje ostry ból gardła, jednak nie jest on aż tak nasilony jak w przebiegu anginy bakteryjnej i nie utrudnia przełykania. Gdy przyczyną zapalenia migdałków są wirusy, występują ponadto takie objawy jak ból mięśni i stawów, niewielka gorączka lub prawidłowa temperatura ciała, zapalenie gardła, zapalenie spojówek, nieżyt nosa, kaszel oraz chrypka⁴.

Zapalenie migdałków – diagnostyka

Do lekarza z zapaleniem migdałków należy udać się przede wszystkim wtedy, gdy istnieje podejrzenie anginy bakteryjnej. Konsultacji ze specjalistą wymaga również nawracające zapalenie migdałków, jak również stan, gdy objawy utrzymują się dłużej, niż powinny (kilka tygodni). Aby postawić rozpoznanie anginy bakteryjnej, lekarz może przeprowadzić „szybki” test na obecność antygenu PBHA lub zrobić wymaz z gardła i migdałów na posiew⁴.

Jak wygląda leczenie zapalenia migdałków?

Większość przypadków anginy ropnej wymaga leczenia. W przypadku infekcji bakteryjnej zastosowanie znajduje antybiotykoterapia. Nieleczona angina bakteryjna wiąże się z nieco większym ryzykiem wystąpienia powikłań takich jak ropień okołomigdałkowy, ropne zapalenie węzłów chłonnych szyjnych czy ropne zapalenie ucha środkowego. Gdy przyczyną zapalenia migdałków są natomiast wirusy, to nie ma konieczności podawania antybiotyku, ponieważ nie działa^3,4.

Leczenie objawowe polega na odpoczywaniu i piciu dużych ilości płynów, co jest szczególnie ważne w razie gorączki. Przeciwbólowo i przeciwgorączkowo można stosować paracetamol lub niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Na silny ból gardła można zastosować preparaty do ssania o miejscowym działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Na kaszel i katar pomocne mogą okazać się inhalacje z soli fizjologicznej. Warto też pamiętać o częstym wietrzeniu pomieszczeń i nawilżaniu powietrza w domu^3,4.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące zapalenia migdałków:

1.Od czego bierze się zapalenie migdałków?

Najczęściej do rozwoju zapalenia migdałków prowadzi zakażenie bakteryjne lub wirusowe. Patogenem wywołującym infekcję jest głównie paciorkowiec Streptococcus pyogene.

2.Co pomaga na zapalenie migdałków?

Postępowanie lecznicze zależy od przyczyny zapalenia migdałków. Domowe sposoby obejmują natomiast płukanie gardła, stosowanie pastylek do ssania, robienie chłodnych okładów na szyję, dbanie o odpowiednie nawodnienie oraz nawilżanie powietrza w domu.

Bibliografia:

1. Syryło A., Zapalenie migdałków podniebiennych,Alergoprofil 2009, Vol. 5, Nr 1, 11-15.
2. Skotnicka B., Wiercińska M., Angina – objawy, przyczyny, leczenie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/laryngologia/78438,zapalenie-gardla-i-angina (dostęp: 2022.11.29.)).
3. Skotnicka B., Przewlekłe zapalenie migdałków podniebiennych, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2016 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/laryngologia/78432,przewlekle-zapalenie-migdalkow-podniebiennych (dostęp: 2022.11.29.)).
4. Sawiec P., Mrukowicz J., Szenborn L., Ostre zapalenie gardła i migdałków (angina), Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2021 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.3 (dostęp: 2022.11.28.)).