Kandydoza jamy ustnej to poważny problem stomatologiczny, zwłaszcza u osób starszych. Oprócz wieku do rozwoju zakażenia predysponuje niedoczynność tarczycy oraz niedobory żelaza i witamin. Choć pierwsze objawy grzybicy jamy ustnej takie jak suchość w jamie ustnej czy zajady w kącikach ust nie są groźne, to nie wolno ich bagatelizować, gdyż mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Czym jest kandydoza jamy ustnej? Kto jest najbardziej narażony na rozwój tej choroby? Jak zapobiegać powstaniu kandydozy jamy ustnej i jak ją leczyć?
Spis treści:
- Kandydoza jamy ustnej – co to jest?
- Klasyfikacja kandydozy jamy ustnej
- Kandydoza jamy ustnej – objawy
- Czynniki predysponujące do grzybicy jamy ustnej
- Kandydoza jamy ustnej – diagnostyka
- Leczenie kandydozy jamy ustnej – jak wygląda?
- Leki na grzybicę jamy ustnej
- Profilaktyka grzybicy jamy ustnej
Kandydoza jamy ustnej – co to jest?
Kandydoza jamy ustnej to infekcja drożdżakowa, do której najczęściej dochodzi u osób w podeszłym wieku. Czynnikiem etiologicznym zakażeń są grzyby z rodziny drożdżopodobnych (Cryptococcaceae) z rodzaju Candida. Choć drożdżaki występują powszechnie na całym świecie, to kandydoza jamy ustnej zazwyczaj spowodowana jest przez własną, naturalną florę, gdyż grzyby Candida występują w obrębie naturalnej mikroflory jamy ustnej, ponadto znajdują się w jelicie grubym, w pochwie i na skórze [1].
Klasyfikacja kandydozy jamy ustnej
W klasyfikacji kandydozy jamy ustnej wyróżnia się 2 podstawowe rodzaje: kandydozę pierwotną oraz wtórną. Dla kandydozy pierwotnej charakterystyczne jest to, że zmiany grzybicze zlokalizowane są wyłącznie w obrębie jamy ustnej oraz tkankach okołoustnych, z kolei przy kandydozie wtórnej zmiany grzybicze zaobserwować można w jamie ustnej, na skórze oraz innych błonach śluzowych. O ile kandydoza pierwotna występuje zazwyczaj u osób dorosłych, o tyle kandydoza wtórna może pojawiać się w każdym wieku, nawet u dzieci [2].
Kandydoza jamy ustnej – objawy
Objawy grzybicy jamy ustnej różnią się w zależności od jej rodzaju, jednak są pewne symptomy ogólne, które występują u większości pacjentów. W przebiegu zakażenia grzybem Candida mogą pojawić się takie objawy jak [2]:
- biały nalot na języku lub podniebieniu,
- owrzodzenie jamy ustnej,
- czerwone plamy na języku lub podniebieniu,
- ból języka, dziąseł lub podniebienia,
- pieczenie błony śluzowej,
- pęknięcia w kącikach ust (tzw. zajady),
- znaczna wrażliwość na pokarmy ostre i kwaśne,
- odczuwanie nieprzyjemnego smaku,
- przykry zapach z ust.
Czynniki predysponujące do grzybicy jamy ustnej
Czynnikami zwiększającymi ryzyko infekcji grzybiczej w jamie ustnej są przede wszystkim pierwotne i wtórne niedobory immunologiczne, które towarzyszą AIDS, cukrzycy, endokrynopatiom i nowotworom. Prawdopodobieństwo, że drożdżyca jamy ustnej rozwinie się u osoby w podeszłym wieku, jest dużo większe niż u osoby młodszej – to dlatego, że osoby starsze często cierpią na tzw. choroby współistniejące, przez co przyjmują leki, które osłabiają odporność [2].
Czynniki miejscowe
Wśród miejscowych czynników predysponujących do grzybicy jamy ustnej znajdują się m.in. [2]:
- redukcja przepływu śliny,
- zmiany nabłonkowe,
- zmiany w układzie mikroflory,
- dieta wysoko-węglowodanowa.
Czynniki układowe
Do czynników układowych zwiększających ryzyko rozwoju kandydozy gardła i jamy ustnej należą [2]:
- zaburzenia hormonalne,
- cukrzyca,
- choroby tarczycy (niedoczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc),
- niedoczynność nadnerczy,
- niedobory żelaza,
- niedobory kwasu foliowego,
- niedobory immunologiczne,
- przyjmowanie niektórych leków,
- zaburzenia funkcji leukocytów
Kandydoza jamy ustnej – diagnostyka
Gdy pojawią się nieprzyjemne objawy mogące świadczyć o tym, że rozwinęło się grzybicze zapalenie jamy ustnej, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu lub dentysty specjalizującego się w periodontologii (leczeniu chorób błony śluzowej jamy ustnej). Rozpoznanie obejmuje ocenę objawów oraz wykonanie badań diagnostycznych.
W praktyce klinicznej rozpoznanie kandydozy jamy ustnej opiera się przede wszystkim na badaniu mykologicznym. Badanie mikroskopowe pozwala stwierdzić obecność grzybów w materiale biologicznym oraz oszacować wielkość populacji grzyba [3].
Leczenie kandydozy jamy ustnej – jak wygląda?
Grzybica w jamie ustnej bezwzględnie wymaga leczenia, a podstawę zawsze powinna stanowić diagnostyka. Dlatego w przypadku podejrzenia tej choroby nie obejdzie się bez wizyty u specjalisty.
Zanim zostanie podjęte leczenie grzybicy jamy ustnej, konieczne jest wyeliminowanie czynników sprzyjających zakażeniu. Mowa tutaj o wystrzeganiu się nieprawidłowych zachowań dotyczących diety, higieny jamy ustnej, protez, palenia papierosów i nadużywania leków [1]. Zatem pacjent powinien w pierwszej kolejności przyjrzeć się temu, jak dba o zęby i jaki tryb życia prowadzi, a jeśli dopatrzy się w tym zakresie nieprawidłowości sprzyjających grzybicy, musi jak najszybciej je wyeliminować.
Leki na grzybicę jamy ustnej
W leczeniu kandydozy jamy ustnej stosuje się przede wszystkim leki o działaniu miejscowym. W tej kategorii dostępne są preparaty w różnych postaciach: tabletki do ssania, żele, maści, zawiesiny do inhalacji, pędzlowania i płukania czy gumy do żucia. By leki na grzybicę jamy ustnej przyniosły oczekiwany rezultat, muszą być stosowanie kilka razy dziennie przez 3-4 tygodnie (zgodnie z zaleceniami producenta lub lekarza). Jeśli pacjent będzie stosować lek za krótko lub w nieodpowiednich dawkach, istnieje ryzyko, że kandydoza gardła i jamy ustnej w niedługim czasie powróci [1].
Profilaktyka grzybicy jamy ustnej
Chcąc ustrzec się kandydozy jamy ustnej, trzeba przede wszystkim położyć duży nacisk na higienę jamy ustnej. Powinny to zrobić przede wszystkim osoby noszące protezy lub aparaty ortodontyczne, gdyż mogą powodować one uszkodzenia błony śluzowej, w których osiedlają się grzyby. Ważne jest również, by regularnie odwiedzać dentystę w celu kontroli stanu uzębienia – najlepiej raz na pół roku. Ponadto warto zadbać o zdrową, odpowiednio zbilansowaną dietę, bogatą w składniki odżywcze przyczyniające się do lepszej odporności.
Bibliografia:
- Paczkowska I., Wójtowicz A., Malm, Wybrane aspekty farmakoterapii kandydoz, FP Terapia i Leki, Tom 66, nr 8, 2010.
- Petkowicz B., Skiba-Tatarska M., Wysokińska-Miszczuk J., Kandydoza jamy ustnej, Gerontologia Polska, tom 14, nr 4, 160–164, Lublin, 2006.
- Wacińska-Drabińska M., Gajdzik-Plutecka D., Olczak-Kowalczyk D., Grzybica jamy ustnej, diagnostyka i leczenie, Nowa Stomatologia 3/2009, s. 74-81.
