Zapalenie jamy ustnej – objawy, przyczyny oraz leczenie

Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej może mieć różne podłoże. Wyróżnia się m.in. grzybicze, opryszczkowe, wrzodziejące i nawracające aftowe zapalenie jamy ustnej. Możliwe jest także alergiczne zapalenie jamy ustnej oraz wywołane podrażnieniem. Zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej – niezależnie od przyczyny – w większości przypadków powodują dyskomfort, ponieważ towarzyszą im często ból, swędzenie, trudności z przełykaniem i nieprzyjemny zapach z ust. Dlatego właśnie zapalenie jamy ustnej powinno się leczyć, poprzez stosowanie miejscowo leków przeciwbólowych i miejscowo znieczulających. Jakie są jeszcze sposoby leczenia zmian w jamie ustnej? Co najlepiej pomaga przy infekcji? Odpowiadamy!

Spis treści:

• Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej – charakterystyka
• Przyczyny i rodzaje zapalenia jamy ustnej
• Zapalenie jamy ustnej – czynniki ryzyka
• Najczęstsze objawy zapalenia jamy ustnej
• Jak wygląda leczenie zapalenia jamy ustnej?
• Domowe sposoby na stan zapalny w jamie ustnej

Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej – charakterystyka

Nieuszkodzona błona śluzowa jamy ustnej stanowi najskuteczniejszą ochronę przed patogenami i innymi czynnikami zewnętrznymi. Ponieważ sama jama ustna ma bezpośredni kontakt ze środowiskiem zewnętrznym, a co za tym idzie chorobotwórczymi drobnoustrojami, często jest miejscem występowania infekcji. Zdarza się także, że zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej robią się w przebiegu różnych chorób, wtedy stan zapalny jest zjawiskiem wtórnym^1,2.

Bez względu na rodzaj i przyczynę rozwoju zapalenia błony śluzowej jamy ustnej, przypadłość ta może utrudniać jedzenie, mówienie, a nawet połykanie śliny. Na szczęście jest dość łatwa do wyleczenia przy zastosowaniu ogólnodostępnych metod. W razie nawracającego zapalenia jamy ustnej wskazana jest konsultacja z lekarzem.

Przyczyny i rodzaje zapalenia jamy ustnej

Najczęściej występujące zapalenia jamy ustnej i przyczyny powstania to^1,2,3:

• grzybicze zapalenie jamy ustnej (kandydoza jamy ustnej) – przyczyną jest upośledzenie odporności spowodowane np. przewlekłą antybiotykoterapią, zakażeniem HIV, wrodzonym niedoborem odporności czy chorobami szpiku kostnego. Czynnikiem etiologicznym zwykle jest grzyb Candida albicans;
• opryszczkowe zapalenie jamy ustnej – wywołuje je wirus opryszczki Herpes simplex (HSV). Może współistnieć z chorobą ogólnoustrojową lub występować samodzielnie;
• wirusowe zapalenie jamy ustnej – spowodowane przez wirusowe zapalenie gardła. Wywołać je mogą różne rodzaje wirusów, np. rynowirusy, koronawirusy, wirusy RS etc.;
• wrzodziejące zapalenie jamy ustnej – jest wywoływane przez wtórne nadkażenie zapalenia o etiologii wirusowej;
• aftowe zapalenie jamy ustnej – do najczęstszych przyczyn należą miejscowe urazy drażniące błonę śluzową, zaburzenia hormonalne i niedobór witaminy B12;
• zapalenie jamy ustnej wywołane przez bakteryjne zapalenie gardła – za większość przypadków zapalenia bakteryjnego odpowiada bakteria Streptococcus pyogenes;
• kontaktowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej (alergiczne) – spowodowane kontaktem z czynnikiem uczulającym;
• zapalenie jamy ustnej w przebiegu radio- i chemioterapii,
• zapalenie jamy ustnej wywołane niewłaściwe dopasowaną protezą.

Zapalenie jamy ustnej – czynniki ryzyka

Czynnikami predysponującymi do zapalenia błony śluzowej jamy ustnej są^1,2:

• nieprawidłowa higiena jamy ustnej,
• choroby zębów i przyzębia,
• obecność ubytków próchnicowych,
• drobne urazy wewnątrz jamy ustnej (np. dziąseł),
• stany obniżonej odporności organizmu,
• oparzenia,
• niedobory witamin,
• niedożywienie,
• palenie tytoniu,
• zaburzenia ogólnoustrojowe,
• suchość jamy ustnej,
• niektóre leki.

Jak widać, większość wspomnianych czynników jest modyfikowalna. Jeśli więc zapalenie jamy ustnej jest częstym problemem, warto spróbować wyeliminować czynniki, które zwiększają ryzyko występowania stanów zapalnych.

Najczęstsze objawy zapalenia jamy ustnej

Stan zapalny śluzówki objawia się zaczerwienieniem i obrzękiem oraz obecnością białego lub żółtego nalotu. W obrębie jamy ustnej i warg, a czasami na całej powierzchni błony śluzowej pojawiają się chorobowe zmiany w postaci pęcherzyków, aft, wykwitów, nadżerek i owrzodzeń. Zwykle są one otoczone zaczerwienioną błoną śluzową.

Pozostałe objawy zapalenia jamy ustnej to m.in.^1,2:

• pieczenie i mrowienie błony śluzowej jamy ustnej,
• powiększone lokalne węzły chłonne,
• trudności w przełykaniu,
• nieprzyjemny zapach z ust,
• złe samopoczucie.

Jak wygląda leczenie zapalenia jamy ustnej?

Leczenie polega na stosowaniu przeciwzapalnych i przeciwbólowych leków na zapalenie jamy ustnej. Leki dobiera się stosownie do czynnika sprawczego, wybierając np. preparaty przeciwwirusowe, antybakteryjne czy przeciwgrzybicze. Występują one w formie maści, żeli i płynów do stosowania bezpośrednio na zmiany pojawiające się w jamie ustnej. Ulgę przynosi także płukanie jamy ustnej specjalnymi płukankami, dostępnymi w aptece bez recepty. Jeśli przyczyną powstawania zapalenia jamy ustnej są bakterie, konieczne może okazać się podanie antybiotyku. Decyzję o formie leczenia podejmuje lekarz^1,2.

Domowe sposoby na stan zapalny w jamie ustnej

Podstawą walki z nalotem na języku, owrzodzeniami i nadżerkami jest stosowanie odpowiedniej higieny jamy ustnej. Zaleca się delikatne szczotkowanie zębów miękką szczoteczką przy użyciu pasty do zębów niepowodującej podrażnień. Przyjmowanie pokarmów może być dość problematyczne i dodatkowo nasilać przykre dolegliwości, dlatego warto unikać słonych, pikantnych i kwaśnych, a także twardych produktów. Oprócz tego stosować można domowe płukanki np. z wody utlenionej, rumianku czy siemienia lnianego.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące zapalenia jamy ustnej:

1. Jak wygląda stan zapalny jamy ustnej?

Bez względu na przyczyny objawy stanu zapalnego jamy ustnej są bardzo podobne. Należą do nich nieprzyjemny ból i obrzęk śluzówki. W obrębie jamy ustnej mogą także pojawić się różne zmiany.

2. Jak zlikwidować stan zapalny w jamie ustnej?

Leczenie zapalenia jamy ustnej powinno uwzględniać prawidłową higienę jamy ustnej, łagodną dietę i stosowanie preparatów z apteki.

Bibliografia:

1. Zagor M., Czarnecka P., Janoska-Jaździk M., Ostre zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2018 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-jamy-ustnej-i-gardla/106153,ostre-zapalenie-blony-sluzowej-jamy-ustnej (dostęp: 2022.09.13.)).
2. Stawarz-Janeczek M., Szczeklik K., Pytko-Polończyk J., Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej – wspólny problem onkologów i stomatologów, Via Medica, 2020, tom 5, nr 6, 344-350.
3. Skotnicka B., Angina – objawy, przyczyny, leczenie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/laryngologia/78438,zapalenie-gardla-i-angina (dostęp: 2022.09.13.)).