Ból gardła przy przełykaniu – o czym świadczy i jak sobie z nim radzić?

By Redakcja

Ostry ból gardła przy przełykaniu może mieć różny charakter. Najczęściej wywoływany jest przez zapalenie gardła i migdałków podniebiennych o podłożu wirusowym lub bakteryjnym. Do rozwoju stanu zapalnego błony śluzowej gardła doprowadzić mogą też inne czynniki zewnętrzne i wewnętrzne. Na silny ból gardła przy przełykaniu zazwyczaj stosuje się leczenie objawowe. Jeśli jednak – pomimo leczenia – objaw ten nie mija albo wręcz narasta, należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem, ponieważ problem może być poważniejszy, niż może się wydawać. Jak leczyć ból przy przełykaniu i co może go wywoływać? Sprawdź!

Ostry ból gardła przy przełykaniu najczęściej spowodowany jest zapaleniem gardła i migdałków podniebiennych o podłożu wirusowym lub bakteryjnym, ale powodem mogą być też inne czynniki. Zwykle stosuje się leczenie objawowe. Jeśli jednak dolegliwości nie mijają lub wręcz narastają, problem może okazać się poważniejszy. Poznaj przyczyny bólu przy przełykaniu. Dowiedz się, kiedy udać się do lekarza oraz jak na czym polega leczenie.

Spis treści:

Czym jest odynofagia? Charakterystyka objawu i różnice względem dysfagii

Bolesne połykanie ma swoją medyczną nazwę: odynofagia. Termin ten odnosi się do bólu odczuwanego za mostkiem podczas przechodzenia pokarmu przez przełyk. Odynofagią nazywa się również ból odczuwany w gardle podczas połykania, określany precyzyjniej jako odynofagia ustno-gardłowa. Ważne jest tu rozróżnienie: odynofagia to ból przy przełykaniu, natomiast dysfagia oznacza trudności w przełykaniu pokarmu. [1]

Odynofagia może towarzyszyć dysfagii – gdy trudności w przełykaniu powodują ból. Objawy te mogą być spowodowane podrażnieniem przez pokarm czy wywołane przez wirusowe zapalenie gardła, ale równie dobrze do ich wystąpienia mogą doprowadzić poważne schorzenie. Dlatego właśnie ból podczas przełykania należy uznać za alarmujący, a jeśli zastosowane leczenie nie zadziała, warto udać się do lekarza i wykonać badania [1].

Najczęstsze przyczyny odynofagii

Przyczyny odynofagii są różne. Pojawiający się podczas przełykania ból często jest spowodowany podrażnieniem śluzówki gardła lub infekcją górnych dróg oddechowych, ale nie tylko. Problem z przełykaniem i ból może też wywołać ciało obce, które utknęło w drogach oddechowych lub substancje żrące, powodujące oparzenie przełyku[1,2]:

Infekcje bakteryjne i wirusowe

Często za odynofagię odpowiadają drobnoustroje atakujące błonę śluzową przełyku lub górne drogi oddechowe. Infekcje mogą być wywołane przez:

  • wirusy, takie jak wirus opryszczki pospolitej (HSV), cytomegalowirus (CMV), wirus Epsteina-Barra (EBV), wirus HIV;
  • bakterie (w tym paciorkowce grupy A czy prątek gruźlicy);
  • grzyby (najczęściej Candida albicans).

Zapalenie przełyku i refluks

Dysfagia i odynofagia mogą wynikać z zapalenia błony śluzowej przełyku o charakterze nadżerkowym, często związanym z chorobą refluksową przełyku (GERD). Kwaśna treść żołądkowa cofa się wówczas do przełyku, powodując uszkodzenia. Inne przyczyny zapalenia obejmują podrażnienie przez niektóre leki (np. preparaty potasu, doksycyklinę, bisfosfoniany, niesteroidowe leki przeciwzapalne – NLPZ). Objawy mogą być również następstwem uszkodzeń popromiennych po radioterapii, a także stanów, takich jak achalazja (zaburzenie motoryki przełyku), uchyłki przełyku (uwypuklenia ściany przełyku) czy oparzenia chemiczne spowodowane połknięciem substancji żrących. [1]

Nowotwory i inne schorzenia

W niektórych przypadkach dysfagia i odynofagia mogą być objawem poważniejszych problemów zdrowotnych. Należą do nich rak przełyku, ciało obce tkwiące w przełyku, ropień okołomigdałkowy [1], a także z choroby autoimmunologiczne, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna. [3]

Co powoduje przewlekły lub nawracający ból gardła przy przełykaniu śliny?

Ból gardła podczas przełykania można rozróżnić ze względu na jego charakter i czas trwania. Ból, który utrzymuje się przez wiele tygodni, określany jest jako przewlekły. Jeśli ustępuje na jakiś czas i znowu wraca, to określany jest mianem nawracającego.
Przyczyny przewlekłego lub nawracającego bólu gardła podczas przełykania są różnorodne. Dolegliwości zwykle bywają następstwem przewlekłego zapalenia błony śluzowej gardła spowodowanego przez:

  • czynniki zewnętrzne, np. dym tytoniowy, pyły, lotne związki drażniące, nadużywanie alkoholu, narażenie na suche i gorące powietrze czy skrajnie zmienne warunki temperatury;
  • czynniki wewnętrzne takie jak niedoczynność tarczycy, menopauza, przewlekły nieżyt nosa i zatok, choroby serca, niewydolność nerek czy cukrzyca [4].

Ból gardła odczuwany podczas przełykania i objawy towarzyszące

Ból gardła przy przełykaniu najczęściej występuje razem z szeregiem objawów dodatkowych, które utrudniają picie, jedzenie, mówienie i ogólnie codzienne funkcjonowanie, mocno dając się we znaki. Opisywany jest przez pacjentów jako palący, piekący, kłujący lub kurczowy. Może być bardzo nasilony i powodować unikanie przyjmowania pokarmów, czego konsekwencją będzie utrata masy ciała. Z kolei rezygnacja z przyjmowania płynów przez ból podczas połykania może doprowadzić do odwodnienia organizmu [2]. Pozostałe objawy odynofagii to m.in.: kłucie w gardle, nadmierne wydzielanie śliny, ból ucha przy przełykaniu czy złe samopoczucie.

Jeśli dolegliwościom ze strony jamy ustnej i gardła przy przełykaniu towarzyszą inne objawy, takie jak katar, kaszel, bóle mięśniowe czy zapalenie spojówek, może to wskazywać na zakażenie wirusowe. Z kolei występujący równolegle obrzęk migdałków i krtani, wyraźne powiększenie węzłów chłonnych oraz wysoka gorączka stanowią charakterystyczne symptomy anginy ropnej [5].

Kiedy i do jakiego lekarza się zgłosić?

Ze względu na złożoność problemu w niektórych przypadkach postawienie rozpoznania możliwe jest wyłącznie po przeprowadzeniu dokładnej diagnostyki.

Nie lekceważ bólu przy przełykaniu, zwłaszcza jeśli towarzyszą mu objawy, które powinny skłonić cię do pilnej konsultacji lekarskiej. Należą do nich: ból utrzymujący się dłużej niż 7 dni, wysoka gorączka, trudności w oddychaniu, krwioplucie (odkrztuszanie krwi) oraz znaczna i niewyjaśniona utrata masy ciała. [2,6] Te sygnały mogą wskazywać na poważniejsze schorzenia, w tym nowotwory i wymagają szybkiej interwencji.

Pierwszym krokiem powinna być wizyta u lekarza rodzinnego. To on, na podstawie wywiadu i wstępnego badania, oceni sytuację i zdecyduje o dalszym postępowaniu. Lekarz rodzinny może zalecić podstawowe badania lub skierować Cię do odpowiedniego specjalisty. Jeśli podejrzewa się infekcje górnych dróg oddechowych, stany zapalne gardła lub obecność ciała obcego w górnej części przełyku, właściwym wyborem jest laryngolog. [7] Natomiast jeśli ból przy przełykaniu jest związany z przełykiem, żołądkiem lub refluksem, to gastrolog jest specjalistą, który przeprowadzi niezbędne badania, takie jak gastroskopia, manometria czy pH-metria przełyku. W przypadku podejrzenia lub zdiagnozowania nowotworu – dalszym leczeniem powinien zająć się onkolog. [8]

Diagnostyka odynofagii

Ból przy przełykaniu, czyli odynofagia, to objaw alarmowy wymagający szybkiego działania w celu wykluczenia poważnych schorzeń. Diagnostyka obejmuje szczegółowy wywiad medyczny, podczas którego lekarz ustala, czy problem dotyczy fazy przedprzełykowej (trudności z formowaniem kęsa, krztuszenie się, kaszel) czy przełykowej (uczucie przeszkody, ucisk w klatce piersiowej).

Poza ogólnym badaniem przedmiotowym i ewentualnym posiewem z gardła (lub szybkimi testami na infekcje), wykonywane są badania specjalistyczne: [1]

  • endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego (gastroskopia) – pozwala na bezpośrednie obejrzenie przełyku;
  • biopsja – pobranie fragmentu tkanki do badania histopatologicznego przy podejrzeniu nowotworu;
  • badanie RTG z kontrastem, by ocenić motorykę przełyku lub obecność ciała obcego;
  • fluoroskopia – w przypadku problemów ustno-gardłowych;
  • manometria przełyku – pozwala sprawdzić jego funkcje;
  • pH-metria przełyku – badanie wykonywane przy podejrzeniu refluksu;
  • tomografia komputerowa (TK).

Leczenie bólu gardła przy przełykaniu

Ból gardła podczas przełykania nie jest chorobą samą w sobie, a jedynie jej objawem, dlatego chcąc się go pozbyć, przede wszystkim należy zwalczyć jego przyczynę. Farmakoterapia bazuje zatem na leczeniu przyczynowym i objawowym.

Leczenie przyczynowe

Zapalenie gardła wywołane przez bakterie może wymagać antybiotykoterapii, z kolei zakażenie grzybicze leczy się przy pomocy leków przeciwgrzybiczych, najczęściej do stosowania miejscowego. [9] W przypadku refluksu, lekarz może zalecić stosowanie takich leków, jak inhibitory pompy protonowej lub leki zobojętniające [10]. Odpowiednie leczenie powinien zaplanować lekarz na podstawie diagnozy, dostosowując postępowanie do stanu zdrowia pacjenta.

Leczenie objawowe

W terapii zakażeń spowodowanych przez wirusy podaje się doustne leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe oraz preparaty do stosowania miejscowego.[9].

Preparaty o działaniu miejscowym zazwyczaj mają postać sprayu lub tabletek do ssania. Obejmują niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak flurbiprofen oraz benzydaminę. Inną grupą są środki miejscowo znieczulające i należą do nich lidokaina, benzokaina oraz mentol. Z kolei antyseptyki to leki przeciwdrobnoustrojowe – np. cetylpirydyna, chlorheksydyna czy chlorchinaldol [9].

Domowe sposoby na ból gardła spowodowany stanem zapalnym

Zacznijmy od tego, że przy przeziębieniu czy grypie, jeśli tylko jest taka możliwość, najlepiej pozostać w domu i jak najwięcej odpoczywać w łóżku. Domowe sposoby leczenia obejmują przede wszystkim nawilżenie gardła. Jak złagodzić uczucie suchości w gardle? W pierwszej kolejności zadbaj o odpowiednią wilgotność powietrza w domu, stosując nawilżacz powietrza lub wieszając mokry ręcznik na ciepłym kaloryferze. Ponadto pamiętaj o odpowiednim nawodnieniu [4]. Zaleca się picie wody niegazowanej i ciepłych herbat z dodatkiem cytryny i miodu. Pewną ulgę przynieść może płukanie gardła przy pomocy specjalnych płukanek z apteki lub samodzielnie przygotowanych naparów ziołowych, np. z szałwii lub rumianku.

Powikłania i profilaktyka

Ból przy przełykaniu, choć często bywa objawem łagodnej infekcji, w niektórych przypadkach może prowadzić do poważnych powikłań, zwłaszcza jeśli jego przyczyna nie zostanie odpowiednio zdiagnozowana i leczona.

Powikłania związane z odynofagią mogą być różnorodne i zależą od pierwotnej przyczyny. Do wczesnych powikłań ropnych w przypadku anginy zalicza się między innymi ropień okołogardłowy, ropne zapalenie węzłów chłonnych szyjnych, ucha środkowego, wyrostka sutkowatego, a także ropne zapalenie zatok przynosowych. W skrajnych, choć rzadkich przypadkach, może dojść do rozwinięcia się sepsy, czyli uogólnionej reakcji zapalnej organizmu na infekcję. Do późnych powikłań immunologicznych zalicza się gorączkę reumatyczną oraz ostre kłębuszkowe zapalenie nerek. Inne, rzadkie powikłania to zapalenie płuc czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych [5].

Zapobieganie

Ponieważ infekcje, które są częstą przyczyną bólu gardła przy przełykaniu, zwykle przenoszone są drogą kropelkową oraz przez bezpośredni kontakt, higiena jest podstawą profilaktyki. Pamiętaj o regularnym i dokładnym myciu rąk, unikaj dotykania twarzy oraz bliskiego kontaktu z osobami chorymi [5]. Staraj się unikać też czynników drażniących gardło, takich jak dym papierosowy [1]. Jeśli zdiagnozowano refluks żołądkowo-przełykowy, przestrzegaj zaleceń lekarskich i dietetycznych oraz regularnie stosuj przepisane leki. W diecie ogranicz produkty drażniące błonę śluzową, takie jak ostre przyprawy, cytrusy i kwaśne potrawy. W przypadku refluksu warto jeść lekko, regularnie i spokojnie – bez pośpiechu i przejadania się [10].

Najczęściej zadawane pytania dotyczące bólu gardła przy przełykaniu:

1. Co pomaga na ból gardła przy przełykaniu?

Na ból gardła przy przełykaniu możesz zastosować preparaty do stosowania miejscowegowłaściwościach przeciwbólowych, przeciwzapalnych czy odkażających. Zazwyczaj mają one postac tabletek do ssania lub aerozoli. Pomocne mogą być też herbatki ziołowe i płukanki na gardło. [9]

2. Ile trwa ból gardła przy przełykaniu?

Czas trwania bólu gardła zależy od przyczyny, która go wywołała. Przy infekcji wirusowej utrzymuje się 3–7 dni, a przy bakteryjnej [3–4].

3. Jaka jest różnica między odynofagią a dysfagią?

Odynofagia to ból pojawiający się podczas połykania, często opisywany jako pieczenie lub kłucie. Dysfagia natomiast oznacza trudność w przełykaniu, uczucie zalegania pokarmu w gardle lub przełyku [1]

4. Jakie badania obrazowe i funkcyjne pomagają w diagnostyce odynofagii?

Podstawowe badania obrazowe w diagnostyce odynofagii to endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego oraz RTG przełyku. W zależności od objawów stosuje się też manometrię przełyku, pH-metrię czy tomografię komputerową [1].

5. Kiedy podejrzewać odynofagię o złośliwym podłożu i jakie są czynniki ryzyka?

Podejrzenie choroby nowotworowej pojawia się przy nasilających się objawach, utracie masy ciała, krwawieniu z przewodu pokarmowego lub chrypce. Do czynników ryzyka należą m.in. palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu czy przewlekły refluks [1,6].

6. Jakie są możliwe powikłania nieleczonej odynofagii?

Powikłania odynofagii są różnorodne i zależą od przyczyny tego objawu. W przypadku anginy mogą obejmować powikłania ropne (np. ropień okołogardłowy), sepsę, kłębuszkowe zapalenie nerek czy gorączkę reumatyczną. [5] Natomiast w przypadku refluksu może dojść nawet do rozwoju zmian nowotworowych. [6]

7. Jak zmodyfikować dietę przy odynofagii wywołanej refluksem?

W diecie przy refluksie należy unikać tłustych, ostrych i kwaśnych potraw, a także napojów gazowanych, alkoholu, kawy i czekolady. Warto jeść częściej, ale mniejsze porcje i nie spożywać posiłków tuż przed snem [10].

Bibliografia:

  1. Kotynia J., Małecka-Panas E., Dysfagia i odynofagia, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2021 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.12 [Dostęp online: 04.08.2025].1,232454
  2. Wiercińska M., Kudłacz P., Dysfagia (zaburzenia połykania) – objawy, przyczyny i leczenie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2021 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50657,dysfagia-zaburzone-polykanie [Dostęp online: 04.08.2025]
  3. Sakson-Słomińska, A., Wasielewska, Z., Szaflarska-Popławska, A., & Krogulska, A. (2016). Czy słabo nasilone bóle brzucha mogą być jedynym objawem rozwijającej się choroby Leśniowskiego–Crohna? Opis przypadku. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 12(4), 445-450.
  4. Szołdra-Seiler A., Przyczyny przewlekłego lub nawracającego bólu gardła, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2014 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/grypa/lista/99255,przyczyny-przewleklego-lub-nawracajacego-bolu-gardla [Dostęp online: 04.08.2025]
  5. Skotnicka B., Angina – objawy, przyczyny, leczenie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/laryngologia/78438,zapalenie-gardla-i-angina [Dostęp online: 04.08.2025]
  6. Wysocki W., Rak przełyku, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/chorobynowotworowe/102098,rak-przelyku [Dostęp online: 04.08.2025]
  7. Księżyc J., Otorynolaryngolog (otolaryngolog, laryngolog) – czym się zajmuje, jakie choroby leczy, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/poradnik-swiadomego-pacjenta/310146,otorynolaryngolog-otolaryngolog-laryngolog-czym-sie-zajmuje-jakie-choroby-leczy [Dostęp online: 04.08.2025]
  8. Księżyc J., Gastrolog (gastroenterolog) - czym się zajmuje, jakie choroby leczy?, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/poradnik-swiadomego-pacjenta/305506,gastrolog-gastroenterolog-czym-sie-zajmuje-jakie-choroby-leczy [Dostęp online: 04.08.2025]
  9. Kuchar E., Karlikowska-Skwarnik M., Leczenie ostrych stanów zapalnych gardła, Zakażenia XXI wieku, 2018;1(4).
  10. Małecka-Panas E., Choroba refluksowa przełyku (refluks): przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/przelyk/50731,choroba-refluksowa-przelyku-refluks-przyczyny-objawy-i-leczenie [Dostęp online: 04.08.2025]
Editorial Team

Redakcja

Treści są pisane przez Redakcję serwisu na bazie wiarygodnych materiałów, zamieszczonych w sekcji Bibliografia. Od wielu lat zajmujemy się tematyką zdrowotną, szczególnie tematem infekcji jamy ustnej i gardła.